Angielskie przekłady „Pana Tadeusza”

Pierwszy odcinek podcastu W księgarni realizowanego przez Gabinet Literacki przedstawia i przybliża słuchaczowi wszystkie powstałe tłumaczenia Pana Tadeusza na język angielski, począwszy od pierwszego z 1885 roku, kończąc na najnowszym z 2018. Prezentuje sylwetki ośmiu tłumaczy epopei, a także omawia trudne wybory formy wersyfikacyjnej przy przekładzie trzynastozgłoskowca na język obcy oraz jego konsekwencje. Ukazuje motywacje tłumaczy przy wyborze konkretnych strategii wersyfikacyjnych. 

Maude A. Biggs jest autorką pierwszego tłumaczenia z 1885 roku, drugi był profesor George R. Noyes (1917). Następne przekłady powstały w latach 60. XX wieku. Dokonali ich Watson Kirkconnell w 1962 roku oraz Kenneth MacKenzie dwa lata później. Tłumaczenia nowsze Pan Tadeusza powstały po kolejnych czterech dekadach, a wykonali je: prawnik Marcel Weyland (2004); poeta Leonard Kress (2006); wykładowca akademicki Christopher A. Zakrzewski (2010) oraz profesor Bill Johnston (2018). 

Maude A. Biggs urodziła się w Londynie w 1856 roku. Była trzecią z czterech córek, zakochanych w literaturze i bardzo utalentowanych. Uczyła się języków starożytnych i nowożytnych. Naukę języka polskiego zaczęła w 1877 roku, a już dwa lata później czytała dzieła Mickiewicza w oryginale. Działała w Literackim Towarzystwie Przyjaciół Polski. Oprócz Pana Tadeusza przetłumaczyła również Grażynę i Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza. W tłumaczeniu epopei użyła wiersza białego. 

George R. Noyes popularyzował filologię słowiańską w USA, zajmował się literaturą polską i rosyjską. Ukończył studia na Uniwersytecie Harvarda oraz wykładał w Berkeley. Przetłumaczył kilka ważnych dzieł polskiej poezji na angielski. W tłumaczeniu Pana Tadeusza posłużył się prozą. 

Watson Kirkconnell był kanadyjskim uczonym, tłumaczem m.in. z języków węgierskiego i serbsko-chorwackiego. Dobrze znany w Islandii, Europie Środkowej i Wschodniej, a także wśród Kanadyjczyków. W Panu Tadeuszu zastosował pentametr jambiczny w rymowanych dwuwierszach. 

Kenneth MacKenzie ukończył Dulwich College, był angielskim uczonym i tłumaczem, studiował filologię klasyczną w Oksfordzie. Przetłumaczył z polskiego na angielski między innymi W Szwajcarii Juliusza Słowackiego. W Panu Tadeuszu zastosował pentametr jambiczny rymowany parzyście.

Marcel Weyland to jedyny tłumacz Pana Tadeusza urodzony na ziemiach polskich (w 1927 r.), w Łodzi, w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Mieszka w Australii, studiował tam prawo i architekturę. Oprócz Pana Tadeusza tłumaczył również poezję Władysława Szlengla. Przełożył epopeję dwunastozgłoskowcem, skupiając się na oryginalnej prozodii utworu. 

Leonard Kress jest autorem trzech zbiorów poezji, Amerykaninem o polsko-litewskich korzeniach. Na co dzień uczy religii i filozofii. W tłumaczeniu dzieła Mickiewicza posłużył się również pentametrem jambicznym, lecz bez konsekwencji w tworzeniu rymów. 

Christopher Zakrzewski urodził się w Wielkiej Brytanii w rodzinie polskich emigrantów. Wykładowca filologii słowiańskiej, studiował filologię rosyjską i języki nowożytne. W przekładzie Pana Tadeusza użył prozy.

Bill Johnston to laureat nagród Transatlantyk oraz Found in Translation Award. Studiował filologię francuską i rosyjską na Oksfordzie, a także ukończył kurs języka polskiego na Uniwersytecie Warszawskim. Na stałe mieszka w USA, gdzie wykłada na wydziale literatury porównawczej. Tłumaczył również dzieła Witolda Gombrowicza, Andrzeja Stasiuka, Magdaleny Tulli czy Jerzego Pilcha. Johnston zastosował pentametr jambiczny, ale z zachowaniem elastyczności, stosowany swobodnie. 

W Muzeum Pana Tadeusza na wystawie „Rękopis Pana Tadeusza”, w aplikacjach i w tekstach na gablotach, wykorzystywane jest tłumaczenie Kennetha MacKenziego, wciąż uważane za najbliższe oryginałowi. W księgarni muzealnej dostępne jest jego książkowego wydanie, przekład Billa Johnstona oraz prozatorska wersja Christophera Zakrzewskiego. 


Bibliografia

  1. A. Filipek, O tłumaczeniach Pana Tadeusza na język angielski, [w:] M. Osiecka, Wkład w przekład 3: Materiały pokonferencyjne 9. Studenckich warsztatów Tłumaczeniowych „Dziewięć muz przekładu”, Kraków 2014, ss. 145-157.
  2. A. Filipek, Przekład z duszy leci bystro, nim się w metrum złamie, czyli o formie angielskich tłumaczeń Pana Tadeusza, [w:] „Przekładaniec” nr 32, 2016, ss. 68-83.
  3. A. Budrewicz, Angielski przekład Pana Tadeusza i jego polskie echa, Poznańskie Studia Polonistyczne 26 (46), ss. 195-216.