W sześćdziesiątym czwartym odcinku muzealnego podcastu polecamy książkę, która ukazała się w kwietniu 2022 roku w wydawnictwie Kolegium Europy Wschodniej imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego: powieść „Córeczka” Tamary Dudy z posłowiem Marcina Gaczkowskiego i w jego przekładzie. „Córeczka”, obok „Internatu” Serhija Żadana i „Najdłuższych czasów” Wołodymyra Rafiejenki, uznawana jest za jedną z najważniejszych publikacji poruszających tematykę obecnej sytuacji politycznej i militarnej naszych wschodnich sąsiadów. 

Tamara Duda urodziła się w 1976 roku w Kijowie. Ukończyła dziennikarstwo na Uniwersytecie Kijowskim, w latach 2014–2016 pracowała jako wolontariuszka w strefie działań wojennych na wschodzie Ukrainy. Za działalność wolontariacką otrzymała dyplom uznania od mera Kijowa. Jej debiut prozatorski „Córeczka” ukazał się pod pseudonimem w 2019 roku w niewielkim wydawnictwie Biłka. Powieść przetłumaczono na angielski, macedoński, łotewski, na polski przełożył ją Marcin Gaczkowski. „Córeczka” zdobyła prestiżową nagrodę ukraińskiej redakcji BBC za najlepszą książkę beletrystyczną 2019 roku, znalazła się również wśród trzydziestu najważniejszych utworów prozatorskich niepodległej Ukrainy według Ukraińskiego Instytutu Książki. W 2022 roku otrzymała ukraińską nagrodę kulturalną imienia Tarasa Szewczenki.

Marcin Gaczkowski urodził się w 1982 roku, jest literaturoznawcą i historykiem, nauczycielem akademickim, tłumaczem literatury z języka ukraińskiego i rosyjskiego, współtwórcą portalu translatorskiego „Rozstaje.art”, autorem jego manifestu i „redaktorem moralnym”. Przełożył na język polski między innymi wiersze Wasyla Stusa, Jurija Zawadskiego i Myrosława Łajuka, a także powieści nominowane do literackiej nagrody Europy Środkowej „Angelus”: „Zapomnienie” Tani Malarczuk, „Magnetyzm” Petra Jacenki oraz – wspólnie z Anną Ursulenko „Najdłuższe czasy” Wołodymyra Rafiejenki. Publikował w czasopismach „Czas Literatury”, „eleWator”, „Fabularie”, „Nowa Europa Wschodnia”, „Helikopter”, „Wizje” i innych. Jest doktorem nauk humanistycznych, autorem wielu prac na temat historii i kultury Ukrainy, członkiem Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury. 

„Córeczka” składa z szesnastu rozdziałów; „Intro”; „Outro”; posłowia od tłumacza oraz z kalendarium. Na wewnętrznych stronach obwoluty i skrzydełkach książki znajdują się dwie kolorowe mapki: plan Doniecka oraz mapa Donbasu. Za projekt okładki odpowiada Anna Waligórska – umieściła na niej duży, czerwony i wymowny granat na białym tle. O czym jest „Córeczka”? To historia trzydziestoletniej singielki mieszkającej z babcią w Doniecku. Jest ona zarówno główną bohaterką powieści, jak i narratorką. Przeprowadza się na wschód Ukrainy zaraz po maturze, na długo przed 2014 rokiem. Elf nie ma matki, ojciec wyjechał do Przemyśla „za chlebem”. Kobieta początkowo pracuje w supermarkecie, później zakłada firmę produkującą witraże i żyrandole. I byłoby pięknie, gdyby nie wojna. Tytułowa „Córeczka” zamyka warsztat i postanawia działać w obliczu tragedii: z pomocą przyjaciół i mediów społecznościowych zakłada punkt pomocy dla ukraińskiej partyzantki. Odbija jeńców, organizuje sieć wolontariatu, a także dostarcza potrzebny sprzęt dla armii. Dowozi jedzenie ukraińskim mężczyznom, przekazuje informacje, organizuje zbiórki najpotrzebniejszych rzeczy. Jest sprytna, odważna, angażuje wielu innych do niesienia pomocy. Ratuje ludzi: dziewczynkę przed gwałtem, przyjaciela z rąk separatystów czy mężczyzn, dostarczając im śpiwory. To kilkanaście wojennych narracji opowiedzianych przez jedną osobę. Czytamy „Córeczkę” jak reportaż, w którym główna postać bierze czynny udział we wszystkich przedstawianych wydarzeniach, nie jest biernym świadkiem, obserwatorem.  

„Zapytałabym moją anonimową przyjaciółkę z Antwerpii: masz dokąd uciec? Rozejrzyj się uważnie. Zastanów się, gdzie trzymasz pieniądze i dokumenty, torbę z najcenniejszymi rzeczami, które zdołasz zabrać ze sobą. Wśród najcenniejszych rzeczy muszą się znaleźć suchy prowiant i dwa słoiki konserw, apteczka ze środkiem przeciwbólowym, latarka z zapasowymi bateriami, porządny nóż oraz bielizna na zmianę. Zanotuj sobie numery ludzi, którzy cię przenocują: narysuj drogę ucieczki”.