Czeskie krymi: „Człowiek pana ministra” Michala Sýkory
W czterdziestym pierwszym odcinku audycji „W księgarni” przedstawiamy Państwu nowość Wydawnictwa Afera, zajmującego się wydawaniem literatury naszych południowych sąsiadów, Czechów. We wcześniejszych odcinkach poświęconych Aferze opowiadaliśmy o „Monie” oraz „Jeziorze” Bianki Bellovej, o „Mapie Anny” Marka Šindelki, o kilku powieściach Petra Šabacha oraz o książce Jana Balabána. Tym razem nieco lżejsza lektura z serii „czeskie krymi”, powieść Michala Sýkory „Człowiek pana ministra”, opublikowana w styczniu 2021 roku. Kryminał ten w Czechach miał premierę w 2013 roku, do Polski dotarł niemal dekadę później dzięki przekładowi Martyny M. Lemańczyk. „Człowiek pana ministra” to klasyczny kryminał: mamy tutaj podwójne morderstwo, potencjalny motyw, nieoczekiwane rozwiązanie sprawy oraz grupę detektywów próbującą złapać przestępcę. Oprócz wątku kryminalnego książka Sýkory to także powieść obyczajowa, społeczna, momentami polityczna i miejscami mocno satyryczna. To też powieść kampusowa, rozgrywająca się w środowisku uniwersyteckim.
Michal Sýkora urodził się 28 września 1979 roku w Ołomuńcu. Jest wykładowcą na Uniwersytecie Palackiego w tym samym mieście, teoretykiem literatury, pisarzem, autorem wielu publikacji literaturoznawczych, między innymi monografii twórczości Vladimira Nabokova oraz książki o kryminale brytyjskim. Jest absolwentem Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu. Od 1998 roku pracuje na tej uczelni jako adiunkt w Katedrze Teatru, Filmu i Mediów Wydziału Artystycznego. W pracy zawodowej skupia się na historii i teorii brytyjskiego gatunku detektywistycznego oraz na współczesnej prozie. Jest autorem popularnej książki „Buldog Dostojewskiego. O zwierzętach i/lub literaturze”. Debiutował jako prozaik w 2012 roku książką „Případ pro exorcistu” („Sprawa egzorcysty”), z charyzmatyczną główną bohaterką Marią Výrovą, zwaną Wielką Sową. Książka ta zapoczątkowała całą serię o grupie śledczych z Ołomuńca. Do tej pory ukazały się cztery powieści. Drugi tom, „Modré stíny” („Człowiek pana ministra”) ukazał się w Czechach rok po pierwszej części. Trzecia część tego cyklu kryminalnego ukazała się w 2016 roku i nosi tytuł „Ještě není konec” („Jeszcze nie koniec”), a ostatnia została opublikowana dwa lata później i nosi tytuł „Pět mrtvých psů” („Pięć martwych psów”).
„Człowieka pana ministra” przełożyła Martyna M. Lemańczyk, tłumaczka z języka czeskiego i francuskiego, literaturoznawczyni, krytyczka, kuratorka. Studiowała filologię polską oraz dziennikarstwo na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, jest doktorem nauk humanistycznych. Zajmuje się kubizmem literackim i porównaniem polskiej, czeskiej i francuskiej wczesnej awangardy w literaturze i sztuce. Publikowała m.in. w następujących czasopismach: „Czas Kultury”, „Muzyka w Mieście”, „Porównania”, „Slavia Occidentalis”. Od 2009 roku współpracuje z Przeglądem Filmowym „Kino na Granicy”. Jest członkinią Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury i laureatką licznych nagród translatorskich. Najważniejsze przekłady Martyny Lemańczyk to m.in.: Michal Viewegh, „Sprawa niewiernej Klary” oraz Diane Brasseur, „Niewierny”; Gaëlle Callac, „Celestynka. Gwiazda na nocnym niebie”; Antoine de Saint-Exupéry, „Mały książę”.
Akcja „Człowieka…” powieści rozgrywa się w czasach współczesnych, w historycznej stolicy Moraw, w Ołomuńcu. Pierwszy rozdział zaczyna się zdaniem: „W czwartek 15 września o 15.30 docent Ondřej Chalupa miał przed sobą dwa miesiące, trzynaście dni i pięć godzin życia. Oczywiście, nie mógł się tego domyślać (…)”.
Piotr Kofta w audycji radiowej o tej książce mówił: „W przypadku Sýkory jest samo gęste i ta grubość [książki] ma sens. (…) jest to druzgocąca analiza stanu społeczeństwa w danym momencie historycznym, zrobiona według najlepszych skandynawskich wzorców. A druga rzecz, która jest fajna w tej książce, to że jest to opowieść o wnikliwej pracy policyjnej wykonywanej przez absolutnie zwykłych ludzi”.