Przegląd lektur z Kolegium Europy Wschodniej
Muzeum Pana Tadeusza · Przegląd lektur z Kolegium Europy Wschodniej | Odc. 118 „W księgarni”
W sto osiemnastym odcinku podcastu „W księgarni” wracamy do lekturowych polecajek i kontynuujemy odkrywanie literatury geograficznie bliskiej Polski, po którą jednak sięgamy rzadziej niż na przykład po teksty amerykańskie. Byliśmy już u południowych sąsiadów, czyli Czechów, na północy odwiedzaliśmy Finlandię, przyszedł więc czas na kilka książek zza wschodniej granicy – polecamy publikacje wydawnictwa Kolegium Europy Wschodniej: „Kobiety w czarnych krynolinach” Małgorzaty Koronkiewicz Hupajło, „O wilku mówiono w izbie” Ewy Wieżnawiec, „Pięć kręgów imperium. Długi koniec Rosji” Pawła Kowala, „Wyjść z milczenia. Dekolonialne zmagania kultury i literatury ukraińskiej XXI wieku z traumą posttotalitarną” Agaty Matusiak oraz „Ogród Metternicha” Mykoły Riabczuka.
KEW założono w 2001 z inicjatywy Jana Nowaka-Jeziorańskiego we współpracy z miastem Wrocław, Województwem Dolnośląskim, Fundacją Krzyżowa, Domem spotkań im. Angelusa Silesiusa i oczywiście – Zakładem Narodowym im. Ossolińskich. Zajmuje się promocją kultury ukraińskiej i białoruskiej, organizując też festiwale, oraz wydając czasopismo „Nowa Europa Wschodnia”, które ukazuje się od 2008 roku.
Zaczynamy od „Kobiet w czarnych krynolinach”, bo to temat po troszę bliski działalności muzeum – między 2023 a 2024 prezentowaliśmy tu bowiem wystawę „Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność”, dotyczącą roli kobiet w dwóch zrywach narodowych – powstaniu styczniowym oraz „Solidarności”. I o ile wystawa dotyczyła walki kobiet o wolność, książka z kolei mówi o ich codzienności – jej podtytuł to „Codzienność polskich ziemianek na terenie Ziem Zabranych w czasie powstania styczniowego (1863-1864)”. Autorką jest Małgorzata Koronkiewicz-Hupajło, historyczka i społeczniczka, doktorka Uniwersytetu Wrocławskiego z wydziału nauk historycznych i pedagogicznych, która zajmuje się popularyzacją historii kobiet – głównie w czasach powstania styczniowego i w kontekście walk o niepodległość.
Sviatlana Kurs, która posługuje się pseudonimem Ewa Wieżnawiec, pochodzi z Białorusi i w 2021 roku jako pierwsza w historii kobieta otrzymała Literacką Nagrodę im. Jerzego Giedroycia oraz Nagrodę Wolnego Słowa. Poza tym była nominowana do szwedzkich i niemieckich nagród literackich, a jej dzieła były tłumaczone na m.in. angielski, czeski, niemiecki, łotewski, norweski i oczywiście polski. Nagrodę otrzymała za książkę „Po co idziesz, wilczku?”, która opowiadała o pokoleniach kobiet niosących w sobie białoruską kulturę. Nakładem KEW-u ukazało się „O wilku mówiono w izbie”. Bohaterką jest kobieta w średnim wieku powracająca na białoruską wieś, gdzie chowana jest jej babcia, która przeżyła „dwie wojny i dziewięć władz”. Książkę przetłumaczyła Małgorzata Buchalik.
„Pięć kręgów imperium. Długi koniec Rosji” Pawła Kowala to z kolei pozycja popularnonaukowa. Cytując za Księciem Michaelem von Liechtensteinem, założycielem Geopolitical Intelligence Services, którego częścią jest Kowal: „W czasach, gdy tak wiele czynników destabilizuje świat, precyzyjnie uargumentowana, trzeźwa ocena zjawisk geopolitycznych jest potrzebna bardziej niż kiedykolwiek. Lata doświadczenia w europejskiej i międzynarodowej polityce sprawiły, że Paweł Kowal dokonuje takich właśnie wnikliwych i racjonalnych analiz”.
Pozostając w obrębie tekstów popularnonaukowych, polecamy także „Wyjść z milczenia. Dekolonialne zmagania kultury i literatury ukraińskiej XXI wieku z traumą posttotalitarną” Agnieszki Matusiak, doktorki habilitowanej, literaturoznawczyni, ukrainistki i rusycystki, profesorki Uniwersytetu Wrocławskiego, która pracuje w Instytucie Filologii Słowiańskiej. Autorka szuka działań kolonialnych w ukraińskiej historii i różnych totalitaryzmach, które na przestrzeni historii Ukrainę zdobywały.
Ostatnia rekomendowana w odcinku książka to eseje Mykoły Riabczuka zebrane pod tytułem „Ogród Metternicha”. Autor urodził się w Łucku, w Ukrainie. Był redaktorem i zastępcą redaktora naczelnego miesięcznika „Wseswit”, który jest ukraińskim odpowiednikiem „Literatury na świecie”. Tłumaczył polskich klasyków, a jego teksty ukazywały się między innymi w „Czasie Kultury”, „Tygodniku Powszechnym” czy „Więzi”. Eseje Riabczuka były zbierane na przestrzeni ćwierćwiecza i choć niektóre sprawy autor zdołał przewidzieć, a niektóre mniej, jego diagnoza jest wciąż aktualna: to Ukraina jest najważniejszą składową bezpiecznej Europy. Tłumacze zbioru to: Marta Dygas, Ola Hnatiuk, Katarzyna Kotyńska, Paweł Łopatka, Maciej Piotrowski, Andrij Saweneć, Magdalena Szyszko-Graban, Bohdan Zadura. Podcasty