Notatka z życia

„Notatka z życia”, zajęcia arteterapeutyczno-edukacyjne w Centrum Zdrowia Psychicznego we Wrocławiu.

Tematy zajęć, prowadzonych w ramach IV Festiwalu Tradycji Literackich, realizowanych z udziałem pacjentów jednego z zamkniętych oddziałów Centrum Zdrowia Psychicznego we Wrocławiu, z których część przebywa na detencji, zainspirowały słowa klucze: pisarz, autentyk, dziennik oraz pamiętnik.

Cykl składał się czterech zajęć zrealizowanych we wrześniu i w październiku 2020 roku. Każde ze spotkań dotyczyło odrębnej technik i/lub tematyki. Były to:

• kolaż,
• słowa,
• kolory,
• land art (sztuka ziemi).

Podczas wszystkich spotkań uczestnicy wykonywali zadania plastyczne o charakterze artystycznym i zarazem arteterapeutycznym. Cel stanowiło nie tylko wzbudzenie w nich zainteresowania wybranymi zjawiskami w sztuce, ale także zainspirowanie i zmotywowanie do stworzenia autorskich, manualnych prac jako niezobowiązujących notatek z danego dnia, służących do wyrażenia treści inaczej niż słowami. Zdarza się, że pacjenci mają problem z werbalizowaniem swoich stanów fizycznych i odczuwanych emocji. Działanie plastyczne, poprzedzające często komentarz słowny, ułatwia rozmowę terepautyczną, wymianę spostrzeżeń i oderwanie się od ciążących problemów. Jednym z narzędzi wykorzystywanym do przeprowadzenia warsztatów były karty ćwiczeń, które strukturyzowały warsztaty oraz pozwalały na sporządzanie autorskich notatek. Ćwiczenia przeplatane były rozmowami.

Podczas pierwszych zajęć, zrealizowanych 21 września, uczestnicy, zapoznali się z techniką kolażu, oglądając przykłady dzieł znanych z historii sztuki oraz prac hobbystycznych, a następnie wykonali własne prace. Pierwszą, dzięki której oswoili się z techniką, na dowolny temat (miało się na niej znaleźć co najmniej 5 elementów), a kolejną, w odpowiedzi na polecenie: stwórz obraz osoby, której cechy sprawiają, że jest ceniona, lubiana, szanowana.

Zajęcia drugie, które odbyły się 5 października, poświęcone zostały refleksji nad słowami. Ich cel stanowiła aktywizacja wyobraźni w zakresie budowania metafor, skojarzeń i wyciągania wniosków. Uczestnicy zapoznali się z powiastką filozoficzną pod tytułem „Odpowiedzialność”, tworzyli mapę myśli na jej podstawie, a następnie, wykonywali ćwiczenie, w ramach którego po jednej stronie kartki zapisywali swoje „zażalenia” w stosunku do rzeczywistości, a po drugiej proponowane rozwiązania.

Trzecie spotkanie (12 października) poświęcone zostało kolorom, jako nośnikiom znaczeń i emocji. Uczestnicy, używając farb w sprayu, wykonywali wielkoformatowe prace, zainspirowane malarstwem abstrakcyjnym. Zadania, podsumowujące warsztat, zawarte w karcie ćwiczeń, dotyczyły działania kolorów: pobudzającego i uspokajającego oraz refleksji nad własnymi kolorystycznymi potrzebami w dniu warsztatów.

Ostatnie zadanie, zrealizowane przez uczestników 19 października, dotyczyło sztuki ziemi. Uczestnicy podjęli refleksję nad różnorodnością materiałów, możliwych do wykorzystania do pracy twórczej. Ćwiczyli także zapamiętywanie kształtów oraz działanie w grupie. Zainspirowani dziełami szkockiego artysty nurtu land art, Andyego Goldsworthego, projektowali pracę z naturalnych materiałów (patyków, liści, piór), a następnie wspólnie, zamieniali wybrany projekt w wielkoformatową instalację.

Na koniec, uczestnicy zajęć odpowiadali na pytania, odnosząc się do całego cyklu zajęć:

• Co lubię w tworzeniu?
• Co lubię w oglądaniu?
• Co lubię w słuchaniu innych?
• Co lubię w sobie?

Obydwaj patroni IV Festiwalu Tradycji Literackich, Adam Mickiewicz i Witold Gombrowicz, w większym stopniu niż wielu innych autorów, zacierali granicę między swoją egzystencją a twórczością. Nadawali własne rysy i imiona lub kryptonimy bohaterom pisanych dzieł, a ich fabuły opierali o własne biografie. Obaj też zostawili po sobie i dzieła zamknięte kompozycyjnie, i te o formie notatkowej, nieskończonej, otwartej. Wspomnieć można chociażby pierwszą część „Dziadów” czy „Kronosa”.

Uczestnicy projektu w Centrum Zdrowia Psychicznego również pracowali w oparciu o własne biografie i konkretne doświadczenia z aktualnej, niełatwej codzienności, tworząc formy szkicowe, ulotne, bez aspiracji do ich ukończenia i utrwalania. Pracy towarzyszyła autorefleksja nastawiona na wzmacnianie cech i wartości ułatwiających zdrowienie: poczucia sprawczości, odpowiedzialności, nadziei, optymizmu.