Przekłady „Pana Tadeusza”
na języki słowiańskie
część II

Eliška Krásnohorská aturostwa Jana Vilímka

Trzydziesty drugi odcinek podcastu „W księgarni” to zarazem druga część opowieści o przekładach „Pana Tadeusza” na języki słowiańskie. Tym razem – czeski, słowacki, serbskochorwacki i słoweński. Przedstawimy wam też krótko samych tłumaczy. Niestety wydania te są najczęściej niedostępne w Polsce, a więc i w naszej księgarni, ale możecie się z nimi zapoznać w czytelni Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.


Przekłady na język czeski

Pierwszy czeski przekład ukazał się w 1882 roku, dokonała go Eliška Krásnohorská, poetka, działaczka społeczna i krytyczka literacka, która pracowała nad tłumaczeniem wiele lat, ciągle je udoskonalając. Przetrwało, ze względu na swoje walory poetyckie, niemal do połowy XX wieku. W wydaniu z roku 1925 Epilog figuruje jako Predzpev. Na końcu są objaśnienia oraz podziękowania dla tych, którzy tłumaczce pomagali (m.in. Eliza Orzeszkowa). Nowy przekład pióra Ericha Sojki (który zmarł w 1997) ukazał się w 1969 roku. Autor był biografem Mickiewicza. Nowy tłumacz uwspółcześnił słownictwo i składnię, uzupełnił objaśnienia.


Przekłady na język słowacki

Na Słowacji uformował się wraz z nową generacją romantyków literacki język słowacki. „Pan Tadeusz” miał wpływ również na literaturę w tym języku, głównie na Jana Kalinčiaka, ze względu na realizm twórczości poety. Józef Magnuszewski podawał w bibliografii mickiewiczianów trzynastu różnych tłumaczy słowackich, którzy przekładali fragmenty od 1861 roku (począwszy od Hermenegildy Jirečkowej) do 1954 roku – ks. I w tłumaczeniu Stefana Krčmery. W1962 roku ukazał się pełny przekład, którego dokonał Rudolf Skukálek. Tytuł: „Pán Tadeáš, alebo, Posledný nájazd na Litve”.


Przekłady na język serbskochorwacki

Przekład epopei na język chorwacki pióra wybitnego filologa Tomislava Mareticia powstał pod koniec XIX wieku, dokładnie w 1893 roku. Wcześniej Maretić przełożył dwa dzieła Homera Iliadę i Odyseję. Jego przekład jest wierny, z zachowaniem miary wiersza, nieco chłodny, gdyż nie był poetą. W 1934/35 roku wydał też skrót „Pana Tadeusza” napisany prozą. Uwspółcześniony przekład „Pana Tadeusza” na język serbskochorwacki wykonał Djordje Šaul, opublikował go w 1951 roku. Przekład słoweński Debeljaka ukazał się po pierwszej wojnie światowej w 1934 roku (przetłumaczył tylko fragmenty).


Przekłady na język słoweński

Dla słoweńskich przekładów kluczową postacią była Rozka Štefan (1913-2011) – polonistka, tłumaczka, twórczyni słoweńskiej „szkoły przekładu z języka polskiego”. Za rozpowszechnianie kultury polskiej została odznaczona w Polsce w 1977 roku Złotym Krzyżem Zasługi, trzy lata po ukazaniu się jej tłumaczenia Pana Tadeusza. Jej dorobek translatorski obejmuje licznych twórców romantyzmu polskiego: Konrada Wallenroda (2000), lirykę Słowackiego (1973), ale też poezję współczesną: Leopolda Staffa (1996), Wisławy Szymborskiej (1997), Juliana Tuwima (2001), Julii Hartwig oraz antologię polskiej liryki miłosnej od renesansu do końca XX wieku. Štefan postanowiła zastąpić polski trzynastozgłoskowiec, słoweńską strukturą wersu sylabotonicznego, jambicznego, z nieregularnością średniówki i rymów.


Więcej publikacji