Wystawa „Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność”
Program wydarzeń
Wystawa „Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność” poświęcona jest roli kobiet w największym zrywie narodowym XIX wieku – Powstaniu Styczniowym, którego 160. rocznicę obchodzimy w 2023. Ekspozycja przygotowana w Muzeum Pana Tadeusza (Oddziale Zakładu Narodowego im. Ossolińskich) składa się z dwóch części: pierwsza opowiada o udziale kobiet polskich w Powstaniu Styczniowym, druga odnosi się do czasów nam bliższych – rewolucyjnych zrywów kobiet okresu „Solidarności” w Polsce. Wystawa przypomina o znaczącym zaangażowaniu Polek – tytułowych patriotek, które masowo i z zapałem walczyły o wolność.
Zachęcamy do zapoznania się z programem wydarzeń towarzyszących ekspozycji.
Program wydarzeń
Finisaż wystawy
Styczeń 2024
Minione
wrzesień 2023
Wernisaż wystawy „Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność”
- 15 września 2023 (piątek), godz. 17.00
- wstęp wolny
W czasie wernisażu wystawy będzie można porozmawiać oraz sfotografować się z członkiniami Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej i Kostiumingu „Krynolina”, które przebiorą się w zrekonstruowane stroje z epoki z okresu „żałoby narodowej”. „Krynolina” – działa od 2014 roku, skupiając pasjonatów ubioru historycznego z całej Polski. Jej członkowie regularnie biorą udział w licznych wydarzeniach rekonstruktorskich, kostiumowych, edukacyjnych oraz kulturalnych. Współpracują z instytucjami muzealnymi i miejskimi oraz grupami odtwórstwa historycznego na terenie całego kraju. Grupa została zarejestrowana na początku 2016 roku jako Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznej i Kostiumingu „Krynolina”. Celem działalności tej organizacji jest popularyzacja wiedzy na temat dawnego życia, ubiorów, rzemiosła oraz obyczajów.
Oprowadzanie po wystawie
- 16 września 2023 (sobota), godz. 14.00
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, wejściówki do odbioru w kasach muzeum
W czasie oprowadzania opowiemy o udziale kobiet w walkach przygotowujących do wybuchu Powstania Styczniowego, a także ich poświęceniu w trakcie trwającego zrywu. Dzięki drugiej części ekspozycji poznamy losy opozycjonistek „Solidarności”, które były spadkobierczyniami uczestniczek Powstania Styczniowego i wiele się od nich nauczyły. Pomimo różnicy epok dzielącej wydarzenia lat 1863 i 1981 postawy kobiet w walce o suwerenność kraju pozostały niezmienne.
Na wystawie będzie można przyjrzeć się nie tylko czarnej biżuterii (pierścienie, naszyjniki, bransolety, broszki), ale i elementom stroju żałobnego, biżuterii patriotycznej z przełomu XIX i XX wieku, modlitewnikom, drukom ulotnym, rękopisom, fotografiom, drzeworytom, akwarelom. Zaprezentujemy również dokumenty filmowe z udziałem więźniarek politycznych z okresu „Solidarności”, unikalne zdjęcia z demonstracji, odzież i biżuterię patriotyczną oraz piosenki w wykonaniu internowanych „gołdapianek”.
Prowadzące
Małgorzata Orzeł – współkuratorka wystawy, filolog polski. W Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich pracuje od 1982 roku, a od 2015 roku jest kustoszem rękopisu „Pana Tadeusza” w Muzeum Pana Tadeusza. Jako kuratorka przygotowała wiele wystaw prezentowanych we Wrocławiu, Krakowie, Lwowie, Wiedniu czy Londynie. Publikuje w licznych czasopismach, a także jest autorką wielu katalogów wystaw i opracowań. Odznaczona brązowym medalem „Gloria Artis”.
dr Joanna Hytrek-Hryciuk – historyczka, śląskoznawczyni, autorka licznych publikacji na temat historii regionu i historii Polski w XX wieku. Laureatka nagrody Fundacji im. Tomasza Strzembosza. W 2020 roku wyróżniona tytułem 30. Kreatywnych Wrocławia. Odpowiada za lekcje muzealne związane z historią najnowszą.
„Piątki”, „Entuzjastki”, „Kumy” „Klaudynki”, „Komitety niewiast” – Polki w Powstaniu Styczniowym
- 17 września 2023 (niedziela), godz. 12.00
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, wejściówki do odbioru w kasach muzeum
- spotkanie w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa
- prowadząca: Małgorzata Orzeł
Od końca lat czterdziestych XIX w. trwały przygotowania polskiego społeczeństwa do kolejnej irredenty. Do działań organizujących polskie społeczeństwo w trzech zaborach do powstania masowo włączyły się polskie kobiety z różnych stanów: mieszczki, ziemianki, arystokratki, stanowiąc jednocześnie szeroko pojęte zaplecze przyszłej walki zbrojnej. Działania Polek odbywały się na wielu polach: upowszechnienia oświaty zwłaszcza, wśród włościan, uświadomienia narodowego, kultywowania tradycji, religii, historii i języka; bezpośredniego uczestnictwa w przygotowaniach i samym powstaniu – jako kurierki, łączniczki, organizatorki przerzutów ludzi i broni, sanitariuszki, aprowizatorki. Polskie kobiety organizowały poprzedzające Powstanie Styczniowe manifestacje w trzech zaborach. Jako protest polityczny za represje caratu, w związku z ogłoszoną żałobą narodową (po krwawym stłumieniu manifestacji warszawskich) Polki nosiły ostentacyjnie czarne suknie i czarną, dużą, rzucającą się w oczy biżuterię żałobną wykonaną z tanich materiałów – łańcuchy, bransolety w formie kajdan, brosze z symbolami patriotycznymi. Organizacje kobiece powstawały samorzutnie, łączyła je jednak wspólnota celu – odzyskanie niepodległości.
„Odnowa przeszłości” – warsztaty artystyczne dla dorosłych
- 14 października 2023 (sobota), godz. 16.00
- warsztaty artystyczne dla młodzieży od 16. roku życia i osób dorosłych
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, obowiązują zapisy poprzez formularz zgłoszeniowy
- prowadzenie: Kinga Łaska
W przeszłości proces retuszowania zdjęć był znacznie bardziej złożony i czasochłonny niż obecnie. Dzisiaj, dzięki zaawansowanym narzędziom dostępnym w programach graficznych, stał się znacznie bardziej efektywny. Zanim era cyfrowego retuszu nadeszła, fotografię poprawiano za pomocą ręcznych technik i narzędzi. Proces ten był pracochłonny i wymagał wyjątkowej cierpliwości, precyzji i nierzadko umiejętności artystycznych. Każda poprawka musiała być dokładnie przemyślana i wykonana, aby zachować autentyczność portretowanej osoby. Retuszerka musiała dbać o to, aby nadmiernie nie poprawiać zdjęcia, co mogłoby sprawić, że osoba na fotografii wyglądałaby nienaturalnie. Czy marzysz o podróży w czasie i odkryciu tajemnic dawnych technik fotograficznych? Jeśli tak, to nasze warsztaty retuszu zdjęć dawnymi technikami są stworzone właśnie dla Ciebie!
„Więcej niż świecidełka” – warsztaty artystyczne dla dorosłych
- 18 listopada 2023 (sobota), godz. 16.00
- warsztaty artystyczne dla młodzieży od 16. roku życia i osób dorosłych
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, obowiązują zapisy poprzez formularz zgłoszeniowy
- prowadzenie: Kinga Łaska
Od okresu poprzedzającego wybuch Powstania Styczniowego ozdoby w kolorze czarnym były noszone jako biżuteria patriotyczna, która miała charakter symboliczny. Po upadku Powstania czarna biżuteria była wyrazem żałoby narodowej. Broszki, kolczyki czy naszyjniki były wykonywane ze szklanych paciorków, koronek i prostych materiałów. Zapraszamy na warsztaty biżuteryjne – to nie tylko okazja do tworzenia pięknych i unikatowych ozdób, ale także do zgłębienia historii i ożywienia patriotycznego ducha naszej przeszłości.
Prowadząca
Kinga Łaska – koordynatorka Sekcji Edukacji Muzeum Pana Tadeusza. Artystka plastyk i edukatorka muzealna. Odpowiada za wszelkie zajęcia inspirujące do twórczego działania, w tym sobotnie warsztaty rodzinne przybliżające tajniki różnych technik artystycznych oraz warsztaty fotograficzne dla dorosłych. To z jej inicjatywy w ofercie pojawiły się artystyczne warsztaty dla szkół i przedszkoli.
„Splot sztuki” – warsztaty hafciarskie dla dorosłych
- 9 grudnia 2023 (sobota), godz. 16.00
- warsztaty artystyczne dla młodzieży od 16. roku życia i osób dorosłych
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, obowiązują zapisy poprzez formularz zgłoszeniowy
- prowadzenie: Kinga Łaska
Haft to technika pozwalająca na eksperymentowanie z kolorami, wzorami i teksturami. W niektórych krajach, takich jak Polska, haft ma szczególne znaczenie kulturowe. Czy wyszywanie jest już reliktem przeszłości? Na warsztatach postaramy się udowodnić, że nie. Swoją przygodę rozpoczniemy od wizyty na wystawie „Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność”, aby poznać niezwykłe historie kobiet, które odgrywały znaczącą rolę w walce o wolność. Ich odwaga, determinacja i upór staną się inspiracją do stworzenia wyjątkowego haftowanego dzieła. Przyjdź i stwórz własne projekty, które będą odzwierciedlać Twoją wizję patriotyzmu i sztuki.
Prowadząca
Kinga Łaska – koordynatorka Sekcji Edukacji Muzeum Pana Tadeusza. Artystka plastyk i edukatorka muzealna. Odpowiada za wszelkie zajęcia inspirujące do twórczego działania, w tym sobotnie warsztaty rodzinne przybliżające tajniki różnych technik artystycznych oraz warsztaty fotograficzne dla dorosłych. To z jej inicjatywy w ofercie pojawiły się artystyczne warsztaty dla szkół i przedszkoli.
Spotkanie z badaczkami herstorii – rozmowa o przywracaniu pamięci zapomnianych patriotek
- 13 grudnia 2023 (sobota), godz. 17.00
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, wejściówki do odbioru w kasach muzeum
- transmisja online z Muzeum Pana Tadeusza
Rozmowa poświęcona będzie kobiecej stronie historii. Podczas spotkania przybliżone zostaną życiorysy kilku kobiet, przez wielu cenionych, lecz zapomnianych: Marii Dulębianki, Hanny Krzetuskiej i innych. Nie jest przypadkiem, że książki o losach i dokonaniach tych postaci napisane zostały przez kobiety: Karolinę Dzimirę-Zarzycką oraz Ewę Plutę, które będą gościniami spotkania. Dyskusję poprowadzi dr Joanna Hytrek-Hryciuk.
Prowadząca
dr Joanna Hytrek-Hryciuk – historyczka, śląskoznawczyni, autorka licznych publikacji na temat historii regionu i historii Polski w XX wieku. Laureatka nagrody Fundacji im. Tomasza Strzembosza. W 2020 roku wyróżniona tytułem 30. Kreatywnych Wrocławia. Odpowiada za lekcje muzealne związane z historią najnowszą.
Gościnie
Karolina Dzimira-Zarzycka – historyczka sztuki i polonistka. Autorka biografii „Samotnica. Dwa życia Marii Dulębianki” (Wydawnictwo Marginesy, 2022), a także ponad dwustu artykułów popularyzujących sztukę i kulturę dziewiętnastego i początku dwudziestego wieku oraz historię kobiet. Wiele z nich przybliża sylwetki mniej znanych postaci: artystek, podróżniczek, badaczek, działaczek społecznych. Publikowała m.in. w magazynach internetowych i na portalach Culture.pl, Historia:poszukaj, Niezła Sztuka i Szajn. Prowadzi także blog Prenumeratorka, założony w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Kultura w sieci”.
Ewa Pluta – absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Wrocławskim. Od 2009 roku rzeczniczka prasowa Muzeum Miejskiego Wrocławia, od 2020 roku także koordynatorka ds. dostępności MMW. Od 2018 stałe współpracuje z Fundacją Art Transparent jako kuratorka Przeglądu Sztuki Survival i projektu SAW (Senior Art Walk) oraz badaczka biografii Hanny Krzetuskiej i Eugeniusza Gepperta. Stale współpracuje z Fundacją Katarynka, dla której tworzy audiodeskrypcje sztuki i obiektów muzealnych oraz oprowadzania z audiodeskrypcją i tłumaczeniem na PJM. Jest autorką herstorycznych i queerstorycznych tras spacerowych po Wrocławiu oraz po Starym Cmentarzu Żydowskim (Silne kobiety w trudnych czasach, Śladami artystek i artystów) i wystawie „1000 lat Wrocławia” w Pałacu Królewskim. Autorka popularnego cyklu na Facebooku #30wrocławianek oraz pierwszej w historii Wrocławia książki herstorycznej „Wrocławianki. Książka herstoryczno-artystyczna”.
Pokaz filmu „Solidarność według kobiet”
- 13 grudnia 2023 (sobota), godz. 18.00
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, wejściówki do odbioru w kasach muzeum
- Kino Popiół i Diament
W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku w całym kraju wprowadzono stan wojenny. Dla społeczeństwa oznaczało to daleko idące ograniczenia, przedstawiciele opozycji zostali internowani. Wśród nich znalazło się wiele kobiet, o których nie mówi się głośno. „Solidarność według kobiet” (Polska, 2014) to pełnometrażowy film dokumentalny, który opowiada historię kilkunastu odważnych Polek. Ich mądrość, determinacja i zaangażowanie w działania opozycji lat 80. XX wieku wpłynęły na zmianę realiów politycznych w Polsce.
Współreżyserka filmu Marta Dzido jest również kuratorką części wystawy „Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność” poświęconej czasom „Solidarności”. Projekcja stanowić będzie uzupełnienie spotkania z badaczkami herstorii, które rozpocznie się tego samego dnia o godzinie 17.00.
