Środy nad książką
sezon 2017/2018
- środy, godz. 17.00
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, wejściówki do odebrania w kasach muzeum, możliwa rezerwacja mailowa: zapisy@ossolineum.pl
O cyklu
Cykl spotkań, do których punktem wyjścia są książki dotyczące najnowszej historii Polski: głośne, budzące kontrowersje, prezentujące różne spojrzenia na wydarzenia, wydawałoby się, oczywiste. Bohaterami spotkań będą ich autorzy: uczeni, publicyści, świadkowie historii, którzy odpowiedzą na pytania prowadzących i publiczności.
6 czerwca 2018
Przypędzeni w Breslau. Ziemie zachodnie po 1945 rok
gość: Grzegorz Strauchold
Rok 1945 oznaczał kataklizm dla mieszkańców niemieckich kresów wschodnich: Śląska, Pomorza, Prus Wschodnich. Wywołana przez Niemcy wojna światowa skończyła się ich całkowitą klęską, a popełnione w niemal całej Europie zbrodnie zaowocowały chęcią odwetu ze strony narodów, które do kapitulacji III Rzeszy nie były pewne swych losów. Polacy nie tylko oczekiwali na możliwość rewanżu za zbrodnie okupantów, ale i na przesunięcie granic Rzeczypospolitej na zachód kosztem Niemiec. Uważano to za zadośćuczynienie po latach wojny, ale i zabezpieczenie egzystencji narodu i państwa polskiego. Dlatego, nie czekając na decyzje konferencji przywódców wielkich mocarstw w Poczdamie, już w 1945 roku rozpoczęto wysiedlenia ludności niemieckiej z terenów, w tym Wrocławia, które – jaki oczekiwano – zostaną przyłączone do Polski. Oficjalne, popoczdamskie deportacje miały miejsce w latach 1946-1948. Jednocześnie prowadzono akcję zasiedlania ziem poniemieckich polskimi (ale i nie tylko polskimi) osadnikami z utraconych przez Polskę ziem na wschodzie i z Polski centralnej. W efekcie pod koniec lat 40. XX w. nowe polskie „kresy” zachodnie były – poza niektórymi rejonami (jak np. Śląsk Opolski) – zasiedlone niemal całkowicie przez napływowych Polaków. A Wrocław stał się największym w całej historii ludzkości miastem, w którym dokonano prawie całkowitej wymiany mieszkańców. Dla wysiedlanych Niemców i napływających do miasta Polaków oznaczało to całkowitą zmianę dotychczasowego życia.
Grzegorz Strauchold – profesor zwyczajny, pracownik Uniwersytetu Wrocławskiego. Zainteresowania naukowe badacza koncentrują się wokół historii ziem zachodnich i północnych, topografii i geografii historycznej, regionalistyki. Jest redaktorem naczelnym „Rocznika Ziem Zachodnich” i kilku serii wydawniczych. Jest ponadto przewodniczącym Rady Naukowej Państwowego Instytutu Naukowego – Instytutu Śląskiego w Opolu. Jest autorem około 300 publikacji, w tym pięciu książek, m.in. Polska ludność rodzima ziem zachodnich i północnych: opinie nie tylko publiczne lat 1944-1948, Autochtoni polscy, niemieccy, czy... Od nacjonalizmu do komunizmu (1945-1949), Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1957, Wrocław – okazjonalna stolica Polski. Wokół powojennych obchodów rocznic historycznych.
16 maja 2018, godz. 17.00
Koniec wojny we Lwowie
gość: Grzegorz Hryciuk
Polska ludność Lwowa na przełomie 1944 i 1945 roku, mimo coraz gorszych wiadomości płynących z Londynu, żyła jeszcze w nadziei, że po zakończeniu wojny wszystko wróci do status quo ante bellum i ukochane miasto znajdzie się znów w granicach Polski. Wyzwolenie pod koniec lipca 1944 roku przez Armię Czerwoną Lwowa spod okupacji niemieckiej dla polskich mieszkańców miasta oznaczało jedynie zmianę okupanta. Tymczasem w lutym 1945 roku w Jałcie przywódcy USA, Wielkiej Brytanii i Związku Radzieckiego dokonali podziału Europy na strefy wpływów, pozbawiając Polskę suwerenności i poddając dominacji ZSRR. Los Lwowa był podwójnie tragiczny: nowa granica między obu krajami pozostawiała miasto po stronie sowieckiej. Większość polskich mieszkańców miała zostać wysiedlona, co nazwano repatriacją. Dlatego w świadomości wielu Polaków wojna nie zakończyła się ani latem 1944 roku, ani nawet w maju czy wrześniu 1945. W wydawanym przez wysiedlonych lwowiaków podziemnym „Biuletynie Kresowym” pisano: We Lwowie jest wojna. Ofiary tej wojny: ranni jadą na zachód, jeńcy wysłani są na wschód, zdrowi biją się dalej.
Grzegorz Hryciuk – profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, historyk specjalizujący się w historii Europy Wschodniej, historii najnowszej i politycznej XX wieku. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół zagadnień narodowościowych Europy Środkowo-Wschodniej w XIX i XX wieku, historii Ukrainy oraz relacji polsko-ukraińskich w XX stuleciu, historii Rosji i Związku Radzieckiego w XX wieku, problematyki stosunków polsko-radzieckich i polsko-rosyjskich w czasach najnowszych. Jego praca doktorska, opublikowana w 2000 roku pod tytułem Polacy we Lwowie 1939-1944. Życie codzienne otrzymała nagrodę Klio, przyznawaną za wybitny wkład w badania historyczne. Jest autorem ponad 160 publikacji naukowych, w tym 4 monografii, m.in. Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931-1948, Masowe deportacje ludności w Związku Radzieckim.
7 marca 2018, godz. 17.00
Uwolnić Petra Pospíchala. Historia Solidarności-Polsko-Czesko-Słowackiej
gość: Mirosław Jasiński
Solidarność Polsko-Czechosłowacka była międzynarodowym ruchem społecznym opozycji demokratycznej powstałym w październiku 1981 roku. Powołali go działacze wywodzący się z niezależnych środowisk – Karty 77 w Czechosłowacji, Komitetu Obrony Robotników i „Solidarności” w Polsce w celu wymiany informacji o inicjatywach demokratycznych w obu krajach oraz represjach stosowanych przez władze. Wiosną 1982 roku kierownictwo Solidarności Polsko-Czechosłowackiej po internowanym Aleksandrze Gleichgewichcie przejął Mirosław Jasiński, który dziś jest członkiem Rady Fundacji Solidarności Polsko-Czesko-Słowackiej. 16 kwietnia 1987 roku Solidarność Polsko-Czechosłowacka zorganizowała we Wrocławiu masową demonstrację na rzecz uwolnienia Petra Pospíchala, aresztowanego czechosłowackiego opozycjonisty. Wzięło w niej udział około tysiąc osób, a wszyscy jej organizatorzy zostali zatrzymani później przez milicję.
Mirosław Jasiński – historyk sztuki, dyplomata, twórca filmów dokumentalnych, wojewoda wrocławski (1991–1992), radca ambasady RP w Pradze (1990–1991), dyrektor Instytutu Polskiego w Pradze (2001–2007), obecnie dyrektor Galerii Miejskiej we Wrocławiu. Inicjator podziemnego ruchu Solidarności Polsko-Czechosłowackiej.
7 lutego 2018, godz. 17.00
Komu potrzebna jest dziś wspólna Europa?
gość: prof. Adam Chmielewski
Idea zjednoczonej Europy była odpowiedzią na przyczyny i konsekwencje II wojny światowej. Czy dzisiaj, po 72 latach pokoju w Europie, integracja jest jeszcze komukolwiek potrzebna? Unia Europejska potrzebna jest dzisiaj całemu światu, a także każdemu krajowi członkowskiemu i ich obywatelom. Potrzebna jest także jej przeciwnikom, którzy, dążąc do jej obalenia, budują swoje – zazwyczaj krótkotrwałe – kariery.
prof. dr hab. Adam Chmielewski – filozof, tłumacz, krytyk literacki i społeczny. Zajmuje się filozofią nauki, filozofią analityczną, etyką, filozofią społeczną i filozofią starożytną. Autor książek: Walc wiedeński i walec europejski (2004), Dwie koncepcje jedności. Interwencje filozoficzno-polityczne (2006), Psychopatologia życia politycznego (2009), Niewspółmierność, nieprzekładalność, konflikt. Relatywizm we współczesnej filozofii analitycznej (2014) oraz przekładów książek m.in. Bertranda Russella, Alasdaira MacIntyre’a, Richarda Shustermana. Autor zwycięskiej aplikacji Wrocławia o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016.
17 stycznia 2018, godz. 17.00
Hirszfeldowie – zrozumieć krew
gość: dr hab. Urszula Glensk
Ludwik Hirszfeld był światowej sławy badaczem grup krwi, twórcą seroantropologii, po 1945 roku założycielem Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu, kandydatem do nagrody Nobla. Jego żona Hanna – wybitnym pediatrą, profesorem Akademii Medycznej, twórczynią wrocławskiej szkoły pediatrycznej. W czasie wojny oboje trafili do warszawskiego getta, gdzie Ludwik Hirszfeld zajmował się m.in. leczeniem chorych na tyfus plamisty, a jego żona kierowała oddziałem niemowlęcym szpitala. Oboje są bohaterami najnowszej książki Urszuli Glensk Hirszfeldowie – zew krwi.
dr hab. Urszula Glensk – literaturoznawczyni zajmująca się non-fiction i krytyką literacką. Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie prowadzi zajęcia o reportażu i organizuje Studencką Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego – Słowa bez Granic. Opublikowała 150 artykułów naukowych i publicystycznych – m.in. w „Znaczeniach”, „Gazecie Wyborczej”, „ResPublice Nowej” i na portalu „Studio Opinii”. Jest stałą recenzentką „Nowych Książek”. Autorka monografii Proza wyzwolonej generacji 1989–1999 (Wydawnictwo Literackie, 2002), Trzy szkice o przewartościowaniach w kulturze (Atut, 2007), Po Kapuścińskim. Szkice o reportażu (Universitas 2012, wyróżnienie „Książka Miesiąca” magazynu literackiego „Książki”), a także współautorką podręcznika creative writing Jak zostać pisarzem? Za książkę Historia słabych. Reportaż i życie w Dwudziestoleciu 1918-1939 otrzymała Nagrodę Historyczną „Polityki” (2015). Za habilitację została wyróżniona Nagrodą Prezesa Rady Ministrów.
13 grudnia 2017, godz. 17.00
Nie tylko barykady. Opór społeczny w stanie wojennym
gość: dr Łukasz Kamiński
Wykład poświęcony będzie rozmaitym, częstokroć dziś zapomnianym formom oporu społecznego. Część z nich inspirowana była przez struktury podziemnej „Solidarności“, część powstawała spontanicznie. Dziś nikt nie odpowie już na pytanie, kto np. wymyślił noszenie oporników elektronicznych na znak sprzeciwu wobec WRON. Jak w każdym dramatycznym okresie polskiej historii, ważną rolę w podtrzymywaniu oporu odgrywał humor, ośmieszający pozornie wszechpotężną władzę.
dr Łukasz Kamiński – historyk, absolwent i adiunkt w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego. W latach 2000–2016 w Instytucie Pamięci Narodowej – sprawował różne funkcje w pionie edukacji publicznej (w tym: 2009–2011 dyrektor Biura Edukacji Publicznej, 2011–2016 prezes IPN). Specjalizuje się w historii oporu i opozycji antykomunistycznej w Polsce oraz historii powojennych relacji polsko-czechosłowackich. Autor i współautor ponad pięciuset publikacji naukowych i popularnonaukowych, m.in. Polacy wobec nowej rzeczywistości 1944–1948. Formy pozainstytucjonalnego żywiołowego oporu społecznego 1944–1948 (Toruń 2000), Ponad granicami. Historia Solidarności Polsko-Czechosłowackiej (Wrocław 2009, wspólnie z P. Blažkiem i G. Majewskim), NSZZ „Solidarność“ 1980–1989 t. 2–7 (Warszawa 2010, redaktor wspólnie z G. Waligórą). Członek Rady Muzeum Historii Polski oraz Rady Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności.
15 listopada 2017, godz. 17.00
Gierek i Jaruzelski – dwa oblicza ludowej Polski
gość: red. Piotr Gajdziński
Edward Gierek i Wojciech Jaruzelski to dwaj ostatni przywódcy PRL, pierwsi sekretarze Komitetu Centralnego PZPR, wywodzący się z tej samej ideologii, a jednak inni. Piotr Gajdziński w dwóch bestsellerowych biografiach Gierek. Człowiek z węgla i Jaruzelski. Czerwony ślepowron pokazuje ich drogi na szczyty władzy, wizje rozwoju Polski, różnice między technokratą Gierkiem, który otworzył Polskę na świat, jednocześnie ją zadłużając, i generałem Jaruzelskim, który wprowadził w Polsce stan wojenny, potem pokojowo oddał władzę.
Piotr Gajdziński – przez wiele lat publicysta tygodnika „Wprost”, później współpracownik „Rzeczypospolitej” i miesięcznika “Odra” oraz rzecznik prasowy jednego z giełdowych banków. Autor m.in. książek: Imperium plotki czyli amerykańskie śniadanie z niemowląt (2000), Prowokacja. Dyktatorzy, politycy, agenci (2002), Anatomia zbrodni nieukaranej Dlaczego nie rozliczyliśmy się z komunistyczną przeszłością (2006) i Gierek. Człowiek z węgla (2014) i Jaruzelski. Czerwony ślepowron (2016).
4 października 2017, godz. 17.00
Kresowe Atlantydy – miasta i miasteczka dawnej Polski
gość: prof. Stanisław Sławomir Nicieja
Seria książek Stanisława Nicieja Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych jest szczegółową i fascynującą opowieścią o setkach miast i miasteczek kresowych, która zawiera archiwalne fotografie oraz wspomnienia byłych mieszkańców. W dziewięciu kolejnych tomach cyklu (kolejne powstają) autor wskrzesza świat, którego już nie ma, ale pamięć o nim powinna trwać.
Prof. dr hab. Stanisław Nicieja – historyk i historyk sztuki, profesor nauk humanistycznych, rektor Uniwersytetu Opolskiego, senator. Stypendysta w Nancy i Paryżu (1986), Fundacji Lanckorońskich w Londynie (1990-1991), Fundacji Tadeusza Zabłockiego w Londynie (1992), Polskiej Fundacji Kulturalnej w Londynie (1993). Publikował m.in. w „Zeszytach Historycznych”, „Dziejach Najnowszych”, „Odrze”, „Kresach Literackich”, „Przeglądzie Wschodnim”, „Życiu Literackim”, „Pulsie” i „Orle Białym w Londynie”, „Kwartalniku Historycznym” i „Mówią Wieki”. W latach 1989–1993 zasiadał w Polsko-Ukraińskiej Komisji do spraw Renowacji Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie. Laureat nagród m.in.: „Życia Literackiego” (1989), Polskiej Fundacji Kulturalnej w Londynie im. Edwarda Raczyńskiego (1991). Współautor filmów dokumentalnych o Lwowie, autor serii wielu książek o tym mieście.
patron medialny cyklu: Portal O.pl
