Tłumacz w muzeum: książki zbójeckie
Fantastyka, popkultura i Star Wars
– spotkanie z Martą Dudą-Gryc
- 13 września 2025 (sobota), godzina 17.00
- Muzeum Pana Tadeusza
Oddział Zakładu Narodowego im. Ossolińskich
Rynek 6, Wrocław - Dziedziniec Kamienicy pod Złotym Słońcem
- wstęp wolny
- transmisja online z tłumaczeniem na Polski Język Migowy
W ramach cyklu „Tłumacz w muzeum: książki zbójeckie” zapraszamy na spotkanie z Martą Dudą-Gryc
Lektury z półki „popkultura i fantastyka” to dział popularny wśród czytelników, niekoniecznie doceniany zaś przez krytyków czy gremia nagród literackich. Czy to książki zbójeckie, bo wygnane i wyklęte z wysokiego obiegu? Zapytamy o to Martę Dudę-Gryc, tłumaczkę z francuskiego, włoskiego i angielskiego, odpowiedzialną za spolszczenie wielu pozycji z uniwersum „Star Wars” i Ricka Riordana, komiksów Toppiego czy bestsellerowych „Wojen Lucasa”. Jak w istocie wygląda rzeczywistość tłumacza książek i komiksów, których akcja dzieje się w określonym uniwersum? Jakie trudności stają przed tłumaczem tych gatunków? Co jest ważne przy przekładzie pozycji z rozmaitych franczyz? O to wszystko – ale nie tylko – zapyta naszą gościnię Magdalena Kozłowska, redaktorka i tłumaczka okazjonalna.
Spotkanie będzie transmitowane na żywo i tłumaczone na Polski Język Migowy. Tłumaczą Elżbieta Resler i Anna Morawska.
Gościni
Marta Duda-Gryc – tłumaczka komiksów, beletrystyki oraz literatury popularnonaukowej i naukowej z języka francuskiego, włoskiego i angielskiego, dawniej również autorka przewodników i przewodniczka beskidzka. Ukończyła filologię romańską i włoską na Uniwersytecie Jagiellońskim i tam też wykładała na studiach podyplomowych dla tłumaczy tekstów użytkowych (tłumaczenia poświadczone z języka francuskiego, tłumaczenia biznesowe i unijne). Na Uniwersytecie Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie prowadziła m.in. zajęcia z historii komiksu włoskiego i przekładu komiksów. Tłumaczka powieści dla dzieci i młodzieży autorów takich jak Rick Riordan (m.in. cykl o Percym Jacksonie), Roshani Chokshi i inni autorzy serii wydawniczej „Rick Riordan przedstawia”, powieści z uniwersów Star Wars i Marvel, przewodników turystycznych oraz publikacji z dziedziny historii i historii sztuki: „Facet przyzwoity. Od patriarchatu do nowych rodzajów męskości” Ivana Jablonki czy album „Wierność obrazów. Rene Magritte i fotografia”. Zajmuje się również przekładem komiksów francuskich („Wojny Lucasa”, „Czarna Dalia”, „Klub Dysydenta”, „Mutafukaz”, „Dzwonnik z Notre Dame”, „Kroniki Czarnego Księżyca”, „Ta, która mówi”, „Moje miejsce” itp.), włoskich (Sergio Toppi, Crepax) i amerykańskich („Star Wars”).
Prowadząca
Magdalena „Cathia” Kozłowska – rocznik ’79, absolwentka filologii polskiej UJ. Od ponad dwudziestu lat aktywnie uczestniczy w życiu polskiego fandomu fantastycznego, jeżdżąc na konwenty, wygłaszając prelekcje oraz biorąc udział w panelach tematycznych, w szczególności koncentrując się na „Gwiezdnych wojnach”. Pasję tę rozwija również zawodowo, od 2021 r. pracując jako redaktorka polskich tłumaczeń książek z tego uniwersum.
Więcej o cyklu
„Tłumacz w muzeum” to cykl wydarzeń organizowany przez Muzeum Pana Tadeusza, prowadzony przez Gabinet Literacki im. Tadeusza Różewicza od 2018. W 2024 roku skupiał się na postaci Tadeusza Różewicza ze względu na dziesiątą rocznicę śmierci poety. W nowym cyklu zaś koncentruje się na tłumaczach lektur codziennych, kultury popularnej i tych, którzy kształtowali naszą czytelniczą osobowość. Innymi słowami – chcemy zaprosić osoby tłumaczące książki zbójeckie.
Inspiracją dla tytułu projektu była oczywiście twórczość Adama Mickiewicza, patrona Muzeum Pana Tadeusza. W „Dziadach” części IV Gustaw-Konrad mówi bowiem tak:
„Wszakże lubisz książki świeckie?…
Ach, te to, książki zbójeckie!
Młodości mojej niebo i tortury!
One zwichnęły osadę mych skrzydeł
I wyłamały do góry,
Że już nie mogłem na dół skręcić lotu”.
To więc dzieła, które, czytane przez Gustawa-Konrada w młodości, wpłynęły na jego światopogląd i emocje na tyle, że nadal funkcjonują w nim w wieku dorosłym i sprawczym. W zbiorowej świadomości termin ma bardziej pozytywny wydźwięk niż w dziele Mickiewicza. Odnosi się do tekstów czytanych niekoniecznie w młodości, które poruszyły czytelnika na tyle, że mimo upływu czasu żyją w nim nadal – i często spoglądamy na nie bardziej z nostalgią, wzruszeniem czy wdzięcznością. Bohaterami tej edycji będą więc również ci, bez których dzieł „zbójeckich” by nie było, czyli tłumacze-legendy. „Legendarne” będą tłumaczone przez nich dzieła, ale czasem także ich biografie, ze względu na translatorski dorobek.
W tej edycji będziemy gościć tłumaczy, którzy umilają czas, budują naszą wyobraźnię i przez których nie wykonujemy czasem swoich obowiązków, zatopieni w lekturze. Spotkamy się na przykład z Ingą Sawicką, tłumaczką kryminałów o morderstwach w małych szwedzkich miasteczkach, Jerzym Kochem – przekładającym z języka niderlandzkiego, niemieckiego i afrikaans, Tomaszem Kwietniem – tłumaczem z włoskiego między innymi dzieł Umberta Eco, a także tłumaczami komiksów, a nawet gier.
Spotkania będą odbywać się raz w miesiącu, od marca do listopada na dziedzińcu Muzeum Pana Tadeusza. W ramach tej edycji zaplanowaliśmy ponownie warsztaty – z tłumaczenia poezji oraz prozy, z języków „większych” i jednego „mniejszego”. Dodatkowo wszystkie spotkania będą transmitowane i możliwe do ponownego odtworzenia oraz tłumaczone na Polski Język Migowy.
Patroni medialni
Cykl organizowany we współpracy ze
Stowarzyszeniem Tłumaczy Literatury.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
