Cykl spotkań
Tłumacz w muzeum: Różewicz
- czerwiec–listopad 2024
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, wejściówki do odbioru w kasach muzeum
- kino Popiół i Diament (wejście przez kawiarnię)
W ramach cyklu „Tłumacz w muzeum: Różewicz” zapraszamy na spotkania poświęcone tłumaczom i przekładom twórczości Tadeusza Różewicza na języki obce.
„Tłumacz w muzeum” to cykl wydarzeń organizowany przez Muzeum Pana Tadeusza, prowadzony przez Gabinet Literacki im. Tadeusza Różewicza. W roku 2024, by uczcić dziesiątą rocznicę śmierci poety, będzie poświęcony tłumaczom i przekładom twórczości (dramaturgicznej, poetyckiej, prozatorskiej, filmowej) Tadeusza Różewicza na języki obce (niemiecki, angielski, szwedzki, włoski, chiński, perski). Bohaterami spotkań będą wybitni tłumacze z całego świata, przez niektórych nazywani „drugimi autorami”, przez innych często niedoceniani i uważani za niewidzialnych. Organizowany we współpracy ze Stowarzyszeniem Tłumaczy Literatury projekt, wspierany przez spadkobierców poety, zaprezentuje nie tylko współczesne przekłady Różewicza, ale też warsztat translatorski i elementy krytyki przekładu. Rozmowy z gośćmi poprowadzą wybitni polscy tłumacze oraz krytycy literaccy.
Zaplanowaliśmy cztery dostępne bezpłatnie spotkania, jedno w miesiącu między czerwcem a listopadem, oraz spotkanie warsztatowe z wybranego języka. Spotkania odbędą się w kinie Popiół i Diament w Muzeum Pana Tadeusza. Podczas spotkań podejmować będziemy między innymi następujące tematy: jakie umiejętności i cechy powinien mieć tłumacz literatury pięknej – a konkretnie – tłumacz twórczości Tadeusza Różewicza? Jak uczyć się przekładu? Jak rozwijać swój warsztat? Jakie kompetencje są niezbędne, by tłumaczyć polskich pisarzy współczesnych? Co należy, a co nie należy do zadań tłumacza?
Cykl „Tłumacz w muzeum” realizowany jest w Muzeum Pana Tadeusza od 2018 roku. Tematyka spotkań koncentruje się nie tylko na tekście tłumaczonym czy na jego skuteczności (lub jej braku), ale też na samym procesie tłumaczenia i związanej z nim profesji. We wcześniejszych latach odbyły się spotkania z Billem Johnstonem i Francescą Fornari (badającą przekłady m.in. poezji Zbigniewa Herberta na język włoski). Dzięki współpracy z Europejskim Centrum Edukacji Międzykulturowej słuchaliśmy fragmentów nowego (jednego z dwóch istniejących) tłumaczenia „Pana Tadeusza” na język esperanto. Gościliśmy również Jerzego Jarniewicza, autora publikacji „Tłumacz między innymi” (Wydawnictwo Ossolineum 2018). W muzealnej księgarni znajduje się prawdopodobnie największy w Polsce wybór obcojęzycznych przekładów epopei, a także poezja Różewicza, Szymborskiej czy Miłosza w tłumaczeniach na francuski czy angielski.
Program wydarzeń
19 października 2024 (sobota)
10.00–12.30 sesja pierwsza, poezja, prowadzenie Bartosz Wójcik
12.30–14.00 przerwa
14.00–16.30 sesja druga, proza, prowadzenie Aga Zano
- udział bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, zapisy poprzez formularz zgłoszeniowy
- prowadzenie: Bartosz Wójcik, Aga Zano
Warsztaty translatorskie
Zapraszamy do udziału w warsztatach translatorskich z języka angielskiego prowadzonych przez Bartosza Wójcika (poezja) i Agę Zano (proza). Zajęcia przeznaczone są dla osób mających już pierwsze doświadczenia tłumaczeniowe oraz publikacje (prosimy o ich opisanie w formularzu). Decyduje kolejność zgłoszeń. Konieczna znajomość języka na poziomie co najmniej średniozaawansowanym.
Ewentualne pytania prosimy kierować na adres gabinetliteracki@ossolineum.pl.
Sesja 1 (prowadzenie Bartosz Wójcik)
Języki mówione poezji
Podczas warsztatów będziemy przysłuchiwać się wybranym przekładom anglojęzycznych wierszy na język polski. Zwrócimy uwagę na rozwiązania tłumaczeniowe, dzięki którym teksty brzmią przekonująco i konwersacyjnie, jednocześnie zachowując bogactwo znaczeniowe i autorski styl. Bazę do naszych wspólnych analiz stanowić będą wiersze – lub fragmenty wierszy – m.in. Natalie Diaz (USA; przekł. Joanna Mąkowska), Keia Millera (Jamajka; przekł. Grzegorz Czemiel), Warsan Shire (Somalia; przeł. Aleksandra Samonek). Z kolei w drugiej części spotkania odwrócimy sytuację i osłuchamy fragmenty przekładów minimalistycznych wierszy Tadeusza Różewicza na angielski.
Sesja 2 (prowadzenie Aga Zano)
Poetyka braku i nadmiaru. O przekładzie i strategiach unikowych na przykładzie prozy Irlandii i Irlandii Północnej
Tematem warsztatów będą strategie przekładania prozy opartej na różnych strategiach niedopowiedzeń stosowanych przez współczesne pisarki i pisarzy obu Irlandii. W trakcie spotkania porozmawiamy o kwestiach warsztatu tłumaczki, sposobach prowadzenia researchu kulturoznawczego i zastosowania go w praktyce przy tłumaczeniu prozy wymagającej sprawnego poruszania się po przestrzeniach tego, co należy w tłumaczeniu oddać w warstwie domysłów. Warsztaty mają na celu wspólny namysł nad tym, jak dużą rolę w pracy nad przekładem odgrywają analiza literaturoznawcza i praca nad tekstem z perspektywy spójnej całości. Podczas warsztatów przyjrzymy się fragmentom prozy Sebastiana Barry’ego, Anny Burns i Lucy Caldwell, zarówno od strony analizy i tłumaczenia wybranych fragmentów, jak i wspólnych prób opracowania strategii translatorskiej i interpretacyjnej.
Minione
29 czerwca 2024 (sobota),
godz. 16.00
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, wejściówki do odbioru w kasach muzeum
- kino Popiół i Diament (wejście przez kawiarnię)
- prowadzenie: prof. dr hab. Joanna Orska
- gościni: Joanna Trzeciak Huss
Czy Ameryka odkryła Różewicza? – spotkanie z Joanną Trzeciak Huss
Podczas pierwszej rozmowy w nowym cyklu porozmawiamy z Joanną Trzeciak Huss o tym, jak czyta się polską nowoczesną poezję w Stanach dzisiaj, z perspektywy krytyki literackiej zanurzonej w świat transferów kulturowych i debaty o globalizacji.
Joanna Trzeciak Huss, tłumaczka i akademiczka, już od wielu lat towarzyszy w Stanach Zjednoczonych swoim piórem najważniejszym polskim poetom. W jej przekładzie amerykańscy czytelnicy mogli zapoznać się między innymi z wierszami Wisławy Szymborskiej, Zuzanny Ginczanki, ale także bohatera naszego spotkania – Tadeusza Różewicza. „Sobbing Superpower” (2011) stanowi bogaty przegląd twórczości wrocławskiego poety, rozpoczynający się od jego pierwszych „poezji po Auschwitz” („Ocalonego” i „Czerwonej rękawiczki”), a zakończony dialogiem wierszy ojca i syna, Jana Różewicza, ówcześnie niemającym jeszcze polskiej, książkowej odsłony.
14 września 2024 (sobota), godz. 16.00
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, wejściówki do odbioru w kasach muzeum
- kino Popiół i Diament (wejście przez kawiarnię)
- prowadzenie: Monika Skowron
- gościni: Larysa Andrijewska
Deseczka ma tytuł Wolna Ukraina – spotkanie z Larysą Andrijewską
Larysa Andrijewska dała się poznać jako autorka przekładów między innymi Tadeusza Różewicza, Witolda Gombrowicza, Zbigniewa Herberta, Marii Konopnickiej, Stanisława Lema, Kornela Makuszyńskiego, Sławomira Mrożka, Bolesława Prusa, Witkacego, ale też Doroty Masłowskiej czy Mikołaja Łozińskiego.
Podczas kolejnego spotkania z cyklu porozmawiamy o wyzwaniach związanych z tłumaczeniem ważnych polskich nazwisk, a także o teatrze, ponieważ zaproszona twórczyni przekracza granice literatury i działa na polu szeroko pojętej kultury. Czy tłumaczka bywa też aktorką na scenie, reżyserką sztuki, a może inspicjentką? Wyruszymy na poszukiwania wątków żydowskich w literaturze polskiej, zajrzymy do rodzinnego Lwowa naszej gościni oraz zanurzymy się w kulturę pogranicza. Przybliżymy też, jak wygląda profesja tłumaczki, gdy zdejmie się różowe okulary. I zapytamy, czy życie ukraińskiej tłumaczki Różewicza bywa usłane różami. Tytułem spotkania jest wyimek z „Wiersza doktora honoris causa wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych” z tomu „Margines, ale”.
6 października 2024 (niedziela), godz. 16.00
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, wejściówki do odbioru w kasach muzeum
- kino Popiół i Diament (wejście przez kawiarnię)
- prowadzenie: Noémi Petneki
- gość: Gáspár Keresztes
Kartki z Węgier – spotkanie z Gáspárem Keresztesem
Tadeusz Różewicz spędził rok nad Dunajem i tam postanowił uczyć się tak trudnego przecież języka węgierskiego. Co dziś możemy wyczytać między wierszami cyklu reportaży „Kartki z Węgier”? Jak poeta odnosił się później do Węgrów i ich kraju? Jaka była recepcja jego dzieł u „bratanków”?
Październikowy gość cyklu wraz z tłumaczką Noémi Petneki przyjrzy się również interakcjom i wymianom, które odbywały się między dwoma narodami w ostatnich dekadach i spróbuje zarysować obraz rodzimych literatur w lustrze drugiego. Gáspár Keresztes jest bowiem ambasadorem literatury polskiej na Węgrzech i kultury węgierskiej w Polsce. W jego bogatym dorobku translatorskim można znaleźć utwory Doroty Masłowskiej, Stanisława Lema, Jacka Dehnela, Radka Raka czy Michała Witkowskiego. Z dzieł Różewicza przełożył tom „Matka odchodzi” stanowiący swoiste zwieńczenie twórczości poety, a zarazem prekursorski wobec zajmujących nas obecnie nurtów i tematów jak sytuacja kobiet i dzieci na dawnej wsi, czy diarystyka i literatura wspomnieniowa.
9 października 2024 (środa), godz. 17.00
- wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, wejściówki do odbioru w kasach muzeum
- kawiarnio-księgarnia Popiół i Diament
- prowadzenie: Natalia Prüfer
- gość: Bernhard Hartmann
Różewicz w Niemczech – spotkanie z Bernhardem Hartmannem
W dniu urodzin Tadeusza Różewicza spotkamy się z tłumaczem Bernhardem Hartmannem, który zajmuje się przede wszystkim przekładem polskiej poezji na język niemiecki i odnosi na tym polu wielkie sukcesy. Tadeusz Różewicz zajmuje wyjątkowe miejsce w jego bibliografii, ale rozmowę zaczniemy od pytania, czy da się określić, na czym w ogóle polega tłumaczenie współczesnej poezji na inny język i czym różni się ten proces od przekładu prozy albo dramatu? Czy we współczesnych Niemczech polska poezja ma swoje miejsce, a jeśli tak, to dla kogo jest ważna? Natalia Prüfer porozmawia z Bernhardem Hartmannem o jego zamiłowaniu do języka polskiego i poezji oraz pracy tłumacza-wolnego strzelca. Wspomnimy również o translatorskim warsztacie i zapytamy, czy któryś z polskich poetów może dziś równać się z Różewiczem?
Zobacz również
Patroni medialni
Cykl organizowany we współpracy ze Stowarzyszeniem Tłumaczy Literatury.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
