O wyjątkowej organizacji „Żegota” pomagającej Żydom podczas Holocaustu opowiada najnowsza wystawa planszowa w Galerii Ossolińskiej Muzeum Pana Tadeusza.

Tytuł wystawy Świat patrzy na tę zbrodnię i milczy… zaczerpnięty został z ulotki Protest, którą rozlepiano w 1942 roku na murach Warszawy. Jej autorka, katolicka pisarka Zofia Kossak-Szczucka, żądała od polskich katolików, bez względu na ich poglądy polityczne i dotychczasowy stosunek do Żydów, udzielenia pomocy mordowanemu narodowi.

Zofia Kossak-Szczucka i działaczka Polskiej Partii Socjalistycznej Wanda Krahelska-Filipowicz założyły Tymczasowy Społeczny Komitet Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty, który w grudniu 1942 roku został przekształcony w Radę Pomocy Żydom „Żegota”. Działało w niej blisko 200 osób z różnych środowisk i organizacji, Żydów i nie-Żydów, a wielu Polaków pomagało poza oficjalnymi strukturami. Członkowie „Żegoty” dostarczali Żydom w gettach żywność i leki, organizowali ucieczki i wyszukiwali po aryjskiej stronie ludzi gotowych ich ukrywać, a także zbierali pieniądze i organizowali fałszywe dokumenty. Było to niebezpieczne, bo na terenie Polski niemieckie prawo okupacyjne groziło śmiercią za udzielenie pomocy Żydom. Mimo aresztowań i represji ze strony okupanta organizacja istniała nieprzerwanie przez całą wojnę.

Jednym z działaczy „Żegoty” był Władysław Bartoszewski, który po wojnie jako historyk zajął się badaniem i opisywaniem jej działalności. W darze przekazał Ossolineum judaica, czyli przedmioty i pamiątki związane z historią Żydów, a wśród nich korespondencję z osobami uratowanych przez Polaków podczas Holocaustu. Znalazło się tam również bezcenne archiwum komórki „Felicja” stworzonej przez adwokata Maurycego Herlinga-Grudzińskiego (brata pisarza Gustawa Herlinga-Grudzińskiego), która objęła opieką około 340 osób. W zbiorach światowych archiwów dokumenty potwierdzające działalność „Żegoty” należą do unikatów.

Historia organizacji jest częściowo przywołana na wystawie stałej Misja: Polska w Muzeum Pana Tadeusza, zaś najnowsza wystawa planszowa jest okazją do bliższego przyjrzenia się „Żegocie”. Ekspozycja będzie prezentowana do 13 maja 2018 w Galerii Ossolińskiej, wejście od dziedzińca Muzeum, wstęp wolny.

opracowanie: Mariusz Urbanek, Małgorzata Preisner-Stokłosa