„Tam, gdzie stoimy, świeci słońce”.
Szkoła Młodszych Ochotniczek (1942–1948)

17 września 1939 roku, po ataku ZSRS, wschodnie województwa II RP znalazły się pod okupacją sowiecką. W wyniku nowej polityki, aż trzysta trzydzieści tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci zostało wysłanych w głąb Związku Radzieckiego do pracy przymusowej w przemyśle i rolnictwie.

Fatalną sytuację deportowanych poprawiło przywrócenie w 1941 roku stosunków dyplomatycznych między Polską a ZSRS. Utworzono wówczas między innymi Polskie Siły Zbrojne, powszechnie znane jako Armia Andersa. Do armii zgłosiło się ochotniczo prawie czterdzieści tysięcy cywilów, w tym znaczna grupa kobiet i dzieci. 20 maja 1942 roku Dowódca Polskich Sił Zbrojnych wydał rozkaz, na mocy którego utworzono dla nich Szkołę Młodszych Ochotniczek.

W szczytowym okresie uczyło się w niej ponad tysiąc dziewcząt w różnym wieku. Większość pochodziła z Kresów Wschodnich II RP. Nieliczne znalazły się tam przypadkiem, uciekając przed nazistowską okupacją. Niemal trzydzieści procent było sierotami. W ramach szkoły działały oddziały ogólnokształcące i branżowe szkoły średnie, gimnazja i kursy zawodowe. Pierwsza matura odbyła się w Palestynie, zdało ją osiemnaście osób, ostatnia – w lutym 1948 roku już w Foxley. Ponad trzydzieści absolwentek Szkoły próbowało także swoich sił na studiach w Bejrucie. W sierpniu 1942 roku wojsko polskie ewakuowało się do Iranu. Wraz z nim w drogę przez Morze Kaspijskie, Iran, Irak, Brytyjski Mandat Palestyny do Wielkiej Brytanii wyruszyły uczennice szkoły.

Większość absolwentek i uczennic Szkoły Młodszych Ochotniczek nie wróciła na stałe do Polski, ale pozostała w Wielkiej Brytanii. Inne szukały dla siebie miejsca w Edynburgu lub decydowały się na emigrację do Kanady, USA, Ameryki Południowej czy Australii.

O tej nieznanej historii Polek opowiada wystawa czasowa „Tam, gdzie stoimy, świeci słońce”. Szkoła Młodszych Ochotniczek (1942–1948), którą od 12 października do 3 marca 2025 będzie można oglądać w Muzeum Pana Tadeusza, Oddziale Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Jednym z elementów wystawy jest ekspozycja przeniesiona do VR, dzięki której będzie można zajrzeć do pustynnej szkoły i zobaczyć, z czym na co dzień, oprócz nauki, zmagały się uczennice.