Prezentacja starych druków z XVI–XVIII wieku
Wystawa starych druków dotyczących Litwy i jej związków
z Polską w epoce nowożytnej oraz Konstytucji 3 Maja
- 30 kwietnia–29 czerwca 2025
- kurator: dr Konrad Szymański
- oprowadzanie kuratorskie: 28 czerwca 2025 (sobota), godzina 12.00
- wystawa stała Rękopis „Pana Tadeusza”, sala Biblioteka
- wstęp w ramach biletu do muzeum
- Muzeum Pana Tadeusza
Oddział Zakładu Narodowego im. Ossolińskich - Rynek 6, Wrocław
Od 30 kwietnia do 29 czerwca 2025 w Muzeum Pana Tadeusza na wystawie stałej „Rękopis Pana Tadeusza” w sali Biblioteka będzie można oglądać stare druki z kolekcji Narodowej Biblioteki Ossolineum dotyczące Litwy i jej związków z Polską w epoce nowożytnej.
W sali Biblioteka zgromadzono wyjątkowe woluminy drukowane od szesnastego do osiemnastego stulecia. W ramach prezentacji będzie można zobaczyć między innymi jedyny zachowany egzemplarz pierwszego drukowanego wydania konstytucji ze słynnego sejmu lubelskiego z 1569 roku. Prawa tam uchwalone były zwieńczeniem długiego procesu jednoczenia się Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim, zapoczątkowanego już w ramach unii w Krewie w 1385 roku. Mimo wielu przeszkód stojących na drodze zjednoczenia obu państw 1 lipca 1569 roku doszło do uroczystego zaprzysiężenia aktu, w wyniku którego powstała wspólnota zwana później Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Już w czternastym wieku uwidaczniała się potrzeba kodyfikacji prawa w Wielkim Księstwie Litewskim i zbliżenia systemów prawnych Rzeczpospolitej i Litwy. Odpowiedzią na te potrzeby były trzy statuty z lat 1529, 1566 i 1588. W ramach wystawy stałej „Rękopis Pana Tadeusza” będzie można zobaczyć pierwsze drukowane statuty litewskie, to jest drugie wydanie trzeciego statutu, będące wyjątkowym przykładem szesnastowiecznego tekstu drukowanego cyrylicą w języku ruskim oraz pierwsze polskie tłumaczenie z 1614 roku.
Warto również zwrócić uwagę na pierwszy drukowany zbiór dokumentów historycznych dotyczących ziem litewskich („Cnotliwy Litwin” 1592) oraz pierwszy katolicki śpiewnik w języku litewskim („Giesmes Tikieimuy Katholickam Pridiarancias” 1646), będący tłumaczeniem religijnych pieśni i psalmów, między innymi z psałterza Jana Kochanowskiego, czy też z „Pieśni katolickich” Stanisława Jagodyńskiego. Historię ziem i rodów litewskich w szesnastym i siedemnastym wieku przybliżały między innymi wyeksponowane tutaj jedno z najważniejszych dzieł ojca heraldyki polskiej Bartłomieja Paprockiego, to jest pierwodruk „Gniazda cnoty” z 1578 roku oraz pierwsze wydanie „Historia Lithuaniae” z 1650 roku pióra litewskiego historyka Wojciecha Wijuka Kojałowicza. Na ekspozycji znalazły się również osiemnastowieczne druki naukowe, przybliżające geografię, florę i faunę Wielkiego Księstwa Litewskiego.
W obliczu obchodów rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, na wystawie prezentujemy również pierwsze wydanie tej ustawy rządowej (drukowane zaraz po wpisaniu jej do warszawskich ksiąg grodzkich – 5 maja 1791) oraz pieśń Franciszka Karpińskiego, popularyzującego ideę „majowej jutrzenki”.
Niniejsza wystawa jest wyjątkową okazją do zapoznania się z historią relacji polsko-litewskich poprzez obcowanie z drukowanymi zabytkami z szesnastego, siedemnastego i osiemnastego wieku. Woluminy te, będące bezpośrednimi świadectwami wspólnoty zwanej Rzeczpospolitą Obojga Narodów, są swego rodzaju zwierciadłem przeszłości, w którym zarówno Polacy, jak i Litwini mogą odnaleźć części swojej tożsamości.
Prezentowane obiekty:
„Konstytucje sejmu walnego koronnego lubelskiego”, Kraków 1569
Maciej Stryjkowski, „Na herb Wielkiego Księstwa Litewskiego”, około 1574
Aleksander Gwagnin, „Sarmatiae Europeae descriptio”, Kraków 1578
Bartłomiej Paprocki, „Gniazdo cnoty”, Kraków 1578
Maciej Stryjkowski, „Kronika polska, litewska, żmudzka i wszystkiej Rusi”, Królewiec 1582
[Eliasz Pielgrzymowski], „Cnotliwy Litwin”, 1592
„Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego”, wydanie 2., Wilno, około 1592–1593
„Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego”, Wilno 1614
„Nowiny pewne o nieszczęsnym pożarze wileńskim, który się stał w roku 1645”, 1645
Mozerka Salomon Sławoczyński, „Giesmes Tikieimuy Katholickam Pridiarancias”, Wilno 1646
Wojciech Kojałowicz-Wijuk, „Historiae Lituanae, p. 1, De Rebus Lituanorum Ante susceptam Christianam Religionem”, Gdańsk 1650
Claude Jordan, „Voïages Historiques De L'Europe, t. 8, Qui traite du Gouvernement, & de ce qu'il y a de plus curieux en Pologne & en Lithuanie”, Paryż 1700
Franciszek Paprocki, „Domowe wiadomości o Wielkim Księstwie Litewskim”, Wilno 1763
Anton Friedrich Büsching, „Geografia Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego”, Lipsk-Drezno-Warszawa 1768
Jean Emmanuel Gilibert, „Flora Lituanica, coll. 1”, Grodno 1781
Jean Emmanuel Gilibert, „Indagatores Naturae In Lithuania”, Wilno 1781
Stanisław Bonifacy Jundziłł, „Opisanie roślin w prowincji Wielkiego Księstwa Litewskiego”, Wilno 1791
„Konstytucja 3 maja”, Warszawa 1791
Franciszek Karpiński, „Pieśń na dzień trzeci maja”, Warszawa 1791
