Literatura na froncie – Ukraina
Mijają dwa lata od wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie i dziesięć lat od zajęcia przez Rosję Krymu. W najnowszym odcinku podcastu „W księgarni” podsumowujemy literackie materiały, które powstały przez ten czas w Muzeum Pana Tadeusza, a także wspominamy dwoje twórców zabitych przez Rosjan w tym i w ubiegłym roku. Ukraiński Instytut Książki szacuje, że na froncie walczy osiemdziesięcioro pisarzy i pisarek, a zginęło ich już trzydzieścioro.
-
Wiktoria Amelina (1986–2023)
Urodzona w 1986 roku we Lwowie. Jako dziecko marzyła o byciu pisarką, wybrała jednak informatykę i przez dziesięć lat pracowała jako programistka oraz menadżerka w międzynarodowych korporacjach. Potem zajmowała się wyłącznie pisaniem. Była wielokrotnie nagradzaną autorką dwóch powieści, jednej książki dla dzieci oraz wielu esejów i opowiadań, które czyniły ją jednym z najważniejszych literackich głosów Ukrainy. Zginęła w wyniku ran zadanych po ostrzale restauracji 27 czerwca 2023. Przed śmiercią pracowała nad pierwszą anglojęzyczną książką „War and Justice Diary: Looking at Women Looking at War”.
Amelina była autorką książek „Syndrom listopada, czyli Homo Compatiens” (2014), „Ktoś, czyli serce wody” (2016) oraz „Domu dla Doma” (2017) – opublikowanego w Wydawnictwie Warstwy w tłumaczeniu Katarzyny Kotyńskiej.
(źródło: materiały wydawcy)
-
Maksym Krywcow (1989–2024), poeta
Niedawno ukazał się jego debiutancki tomik „Wiersze z otchłani”, który w Polsce opublikuje Wydawnictwo Pogranicze w tłumaczeniu Anety Kamińskiej. Krywcow zginął na froncie 7.01.2024.
Debiutancki tom „Wiersze z otchłani” ukazał się w 2023 roku. Wydawnictwo Nash Format pisało: „Jego wiersze o wojnie są jak kule – trafiają głęboko i pozostają w sercu na zawsze. Łączą tych, co na linii frontu i tych, co z tyłu. Są pomostami umożliwiającymi wzajemne zrozumienie”. Tom został doskonale przyjęty przez krytykę, a ukraiński PEN Club umieścił go na liście najważniejszych książek roku.
Materiały o literaturze ukraińskiej:
Dwa lata temu opublikowaliśmy pierwszy odcinek podcastu poświęcony literaturze ukraińskiej. W audycji omawiamy powieść historyczną „Zachar Berkut”, powieść „Skrzyżowane drogi”, dramat „Ukradzione szczęście” oraz zbiór wierszy Iwana Franki; książkę Basila Kerskiego i Andrzeja Stanisława Kowalczyka pod tytułem „Wiek ukraińsko-polski. Rozmowy z Bohdanem Osadczukiem”; książkę Serhija Żadana „Internat”; zbiór najważniejszych esejów ukraińskiego intelektualisty Mykoły Riabczuka pod tytułem „Ukraina. Syndrom postkolonialny”; zbiór rozmów Izy Chruślińskiej z Oksaną Zabużko zebranych w książce „Ukraiński palimpsest”; wielokrotnie nagradzaną książkę Aleksandry Hnatiuk „Odwaga i strach” oraz „Najdłuższe czasy” Wołodymyra Rafiejenko.
Sześćdziesiąty czwarty odcinek audycji poświęciliśmy w całości „Córeczce” Tamary Dudy, która ukazała się w kwietniu 2022 roku w wydawnictwie Kolegium Europy Wschodniej imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego, z posłowiem Marcina Gaczkowskiego i w jego przekładzie. „Córeczka”, obok „Internatu” Serhija Żadana i „Najdłuższych czasów” Wołodymyra Rafiejenki, uznawana jest za jedną z najważniejszych publikacji poruszających tematykę obecnej sytuacji politycznej i militarnej naszych wschodnich sąsiadów.
Tłumacz „Córeczki” Marcin Gaczkowski oraz tłumaczka wierszy Maksyma Krywcowa Aneta Kamińska byli gośćmi spotkania z cyklu „Tłumacz w muzeum”, które odbyło się w Muzeum Pana Tadeusza. Podsumowaliśmy je tak:
24 lutego 2022 zmienił się bieg historii. Dla naszych ukraińskich sąsiadów, którzy żyli w cieniu wojny od 2014 roku, wybuch pełnoekranowej agresji rosyjskiej był końcem świata, jaki znali. Złożone emocje czasu wojny – dramatyczne chwile i trudne doświadczenia, a jednocześnie momenty budujące i przywracające wiarę w człowieczeństwo – stały się motywami przewodnimi twórczości ukraińskich poetów, prozaików, eseistów i publicystów. Ta twórczość stała się znakiem czasów – wyrazem stanu ducha nie tylko autorów, ale całego ukraińskiego społeczeństwa.
Większość z nas nie poznałaby ważnych tekstów kultury ukraińskiej, gdyby nie ich dobry przekład. 26 listopada 2023 roku spotkaliśmy się z dwojgiem wybitnych tłumaczy literatury – Anetą Kamińską i Marcinem Gaczkowskim, którzy opowiedzieli nam o wyzwaniach, z jakimi musieli się mierzyć w tym nadzwyczajnym czasie. Ale rozmawialiśmy też o ich zachwytach nad literaturą ukraińską czasu pokoju, a także o samym procesie tłumaczenia, warsztacie tłumacza i osobliwościach języka ukraińskiego. Spotkanie poprowadziła Wiktoria Malicka. Zapraszamy do wysłuchania zapisu spotkania organizowanego we współpracy ze Stowarzyszeniem Tłumaczy Literatury.
Polecamy także książki dostępne obecnie w księgarni Muzeum Pana Tadeusza:
- Jarosław Hrycak „Prorok we własnym kraju. Iwan Franko i jego Ukraina (1856–1886)” (Wydawnictwo Krytyka Polityczna)Fascynująca biografia Iwana Franki, ukraińskiego pisarza, historyka i działacza politycznego, to portret postaci pomnikowej, a zarazem dramatycznie uwikłanej w realia swojej epoki.
- Oksana Zabużko „Planeta Piołun” i „Muzeum porzuconych sekretów” (Wydawnictwo Agora)O „Planecie Piołun” tak pisał wydawca: Świat zmienia się, przekraczając jakąś fatalną granicę pisze Oksana Zabużko, patrząc na Europę trawioną toksycznymi populizmami i opadającą w intelektualną przepaść. W podzielonym świecie baniek informacyjnych jej eseje zdają się kierować czytelnika w stronę ocalenia, którym dla autorki jest szeroko pojęta kultura, a przede wszystkim kultura uważnego czytania.
- „Muzeum porzuconych sekretów” nazywane jest pierwszą epopeją wolnej Ukrainy, zostało okrzyknięte wydarzeniem roku (Korrespondent 2010), książka zdobyła m.in. nagrodę BBC Ukraine (2010), Angelusa (2013), a szwajcarski dziennik Tages-Anzeiger uznał ją w 2020 za jedną z dwudziestu najważniejszych powieści XXI wieku.
