Trzy lata działalności Muzeum Pana Tadeusza
Muzeum Pana Tadeusza to najnowsza i najnowocześniejsza część Ossolineum, prezentująca zbiory Zakładu na bogatym tle historycznym i literackim. Funkcjonuje od maja 2016 roku w jednej z piękniejszych kamienic Wrocławia – Pod Złotym Słońcem (Rynek 6). Przez pierwsze trzy lata działalności muzeum odwiedziło 164 768 osób.
Muzeum Pana Tadeusza w ciągu trzech lat działalności stało się ważną placówką na kulturalnej mapie Wrocławia, przede wszystkim dzięki bogatemu i zróżnicowanemu programowi edukacyjnemu oraz artystycznemu, a także wystawom stałym i czasowym.
Ekspozycja stała muzeum składa się z dwóch części: ilustrującej historię i recepcję Mickiewiczowskiego poematu wystawy Rękopis „Pana Tadeusza” oraz poświęconej biografiom Władysława Bartoszewskiego i Jana Nowaka-Jeziorańskiego wystawy Misja: Polska. W kilkunastu salach ekspozycyjnych na co dzień zobaczyć można kilkaset unikatowych obiektów muzealnych, od rysunków, grafik, rękopisów, starodruków, książek i czasopism z epoki romantyzmu, aż po osobiste pamiątki Świadków Historii XX wieku, Władysława Bartoszewskiego i Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Większość prezentowanych eksponatów pochodzi ze zbiorów Ossolineum. Wystawę wzbogacają liczne multimedia, filmy, animacje, prezentacje i aplikacje wykorzystujące rzeczywistość rozszerzoną i inne technologie interaktywne. Ekspozycja dostępna jest w trzech językach, a bezpłatne audioprzewodniki – w pięciu. Osoby z niepełnosprawnościami mogą skorzystać z przewodnika zapisanego alfabetem Braille’a, map tyflograficznych, wydruków 3D czy pętli indukcyjnych. Muzeum systematycznie wdraża programy dla osób niesłyszących czy niewidomych, a w 2017 roku zwyciężyło w regionalnym etapie konkursu IDOL 2017 w kategorii Instytucja przyjazna osobom niewidomym i słabowidzącym.
Narrację wystaw stałych uzupełniają liczne działania programowe o charakterze interdyscyplinarnym pozwalające na podjęcie dialogu z najciekawszymi wątkami kultury współczesnej. Muzeum prowadzi działalność badawczą i inspiruje wydarzenia poświęcone społecznemu oddziaływaniu twórczości literackiej. Stały program otwiera instytucję na zróżnicowane grupy odbiorców, od najmłodszych dzieci i ich rodziców, uczniów, studentów, po indywidualnych widzów dorosłych, seniorów i osoby z niepełnosprawnościami. Najpopularniejszymi zajęciami są lekcje muzealne i warsztaty artystyczne. Wszystkie spotkania dostosowane są do potrzeb grup integracyjnych, a wybrane lekcje i warsztaty prowadzimy po angielsku i niemiecku.
Jednym z naszych celów jest próba pokazania, że na interakcję z kulturą nigdy nie jest za wcześnie, a wizyta w muzeum czy w galerii sztuki może być ciekawa także dla rodziców z najmłodszymi dziećmi. Z tego powodu zainicjowaliśmy akcję #muzealniaki, w którą włączyły się liczne instytucje z całej Polski. Organizujemy zajęcia dla rodziców z dziećmi do 2 lat, warsztaty dla dzieci w wieku przedszkolnym, zajęcia rodzinne i poranki muzyczne. Ważną częścią programu muzeum są warsztaty artystyczne z zakresu fotografii, malarstwa, grafiki, animacji poklatkowej czy technik zdobienia papieru, a także warsztaty literackie.
W muzeum regularnie odbywają się spotkania promujące nowości wydawnicze, ale też cykliczne rozmowy o książkach głośnych, budzących kontrowersje, prezentujących różne spojrzenia na współczesne wydarzenia – uczestniczą w nich autorzy, uczeni, dziennikarze i świadkowie historii. Muzeum proponuje również ciekawy program muzyczny. Na kameralnych koncertach można posłuchać znakomitej romantycznej i współczesnej muzyki, wykonywanej przez wybitnych polskich i zagranicznych artystów. W maju tego roku zakończą się w muzeum prace nad „Fantomem Adama”, czyli projektem łączącym formę koncertu, instalacji dźwiękowej towarzyszącej zwiedzaniu z literacko-brzmieniowo-graficzną interpretacją nigdy nieopublikowanej „Historii przyszłości” Adama Mickiewicza.
Każdego roku w muzeum powstaje kilka wystaw czasowych. Ekspozycja Nieczytelność. Palimpsesty, włączająca prace współczesnych artystów w tkankę wystawy historycznej, została uznana w 2017 za Wydarzenie Roku Polskiego Portalu Kultury O.pl. Sukcesem okazała się również wystawa Inne strony rękopisu „Pana Tadeusza”, na której zobaczyliśmy wszystkie zachowane karty brudnopisu i czystopisu poematu Adama Mickiewicza, w tym m.in. przechowywane na co dzień w Bibliotece Polskiej w Paryżu czy w Ośrodku Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II w Rzymie. Z kolei dla wystawy Księgi „Pana Tadeusza” najważniejsza była swoboda interpretacji i różnorodność stylistyczna. Do udziału w projekcie zaprosiliśmy artystów z kilku dziedzin sztuki i dizajnu. Obok ilustratorów i projektantów graficznych (Arobal, Paweł Janczarek, Jan Kallwejt, Tomasz Kaczkowski, Studio Fontarte) pojawili się fotografowie (Agata Kalinowska, Łukasz Rusznica, Anna Walterowicz, Karolina Zajączkowska, Marta Zdulska), a nawet tatuażysta Manio Lo i Mirella von Chrupek, artystka tworząca małe formy rzeźbiarskie.
Jesienią 2017 roku Muzeum Pana Tadeusza zorganizowało pierwszą edycję Festiwalu Tradycji Literackich, cyklu debat, spotkań i działań artystycznych analizujących wzajemne oddziaływanie historycznych i współczesnych zjawisk kulturalnych. Punktem wyjścia pierwszej edycji była relacja Adam Mickiewicz/Tadeusz Różewicz. Drugą – w roku 2018 – poświęcono Juliuszowi Słowackiemu i Zbigniewowi Herbertowi. W 2019 roku odbędzie się kolejna odsłona festiwalu, tym razem wracająca do twórczości Zygmunta Krasińskiego, Gabrieli Zapolskiej i Witolda Gombrowicza.
Muzeum prowadzi szereg działań poza siedzibą, przygotowując m.in. wykłady czy wystawy w przestrzeni miejskiej, a także realizując projekty zagraniczne. Szczególnie istotnym wydarzeniem 2018 r. była wystawa „Litwo, Ojczyzno moja…” Adam Mickiewicz i jego poemat „Pan Tadeusz” zorganizowana w Wilnie we współpracy z Pałacem Wielkich Książąt Litewskich oraz Zamkiem Królewskim na Wawelu, prezentująca eksponaty z kilkudziesięciu instytucji muzealnych z Polski i Litwy. Od listopada 2018 do lutego 2019 wystawę odwiedziło ponad 24 tysiące osób.
W grudniu 2018 Muzeum Pana Tadeusza zostało nominowane do Europejskiej Nagrody Muzealnej Roku (EMYA 2019) przyznawanej przez Europejskie Forum Muzeów. Za zaangażowanie w organizację w ramach obchodów 100. rocznicy odzyskania niepodległości Europejskich Dni Dziedzictwa w Ossolineum Zakład otrzymał honorowe wyróżnienie przyznane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Muzeum jest w trakcie opracowywania polityki gromadzenia oraz przygotowuje się do prowadzenia własnych inwentarzy, archiwizując i opisując m.in. zbiory biograficzne Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Władysława Bartoszewskiego i Tadeusza Różewicza. Od stycznia 2019 roku w MPT funkcjonuje Gabinet Literacki im. Tadeusza Różewicza. Jego działalność, inspirowana twórczością poety-patrona, obejmuje między innymi organizację warsztatów pisania i tłumaczenia, slamów poetyckich, spotkań autorskich, czytań teatralnych, dyskusji, a także Festiwalu Tradycji Literackich. Gabinet koordynuje również prace redakcyjne nad kolejnymi numerami pisma „Interpretacje”.
Muzeum Pana Tadeusza zostało otwarte na początku maja 2016 roku dzięki wsparciu udzielonemu z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz środków krajowych, a także dzięki hojności mieszkańców Wrocławia. Przez pierwsze trzy lata działalności odwiedziło nas 164 768 osób.
