VI Festiwal Tradycji Literackich
Warsztaty arteterapeutyczne
Warsztaty arteterapeutyczne inspirowane twórczością Marii Konopnickiej, Adama Asnyka i Tadeusza Gajcego
Warsztaty polegały na indywidualnej i grupowej pracy twórczej oraz ciągłym kontakcie z tekstami i biografiami Marii Konopnickiej, Adama Asnyka i Tadeusza Gajcego. Postacie te stanowiły pretekst do własnych wypowiedzi artystycznych uczestników, których forma zależała od ich wyboru, a także aktualnego stanu zdrowia. Elementem zajęć było wspólne omawianie każdej powstałej pracy.
Po wprowadzeniu uczestnicy rozpoczęli pracę od malowania na dużych formatach przy użyciu kolorowych farb, pędzli, a także wałków i rąk. Drugie zadanie artystyczne polegało na tworzeniu zakładek do książek. Było to działanie w pewnym sensie odwrotne, bo skupiało uwagę na formacie znacznie pomniejszonym. Każdego dnia grupie towarzyszyły utwory poetów oraz robocza plansza, pomagająca uporządkować przybywające informacje oraz symbolicznie integrująca grupę. Zakładki do książek zostały przez uczestników zabrane, aby mogli korzystać z nich w codziennym życiu.
Pacjenci znakomicie poradzili sobie ze swobodnymi wypowiedziami słownymi oraz artystycznymi, czerpiąc przy tym satysfakcję z zajęć.
Grupę docelową stanowili dorośli pacjenci oddziału stacjonarnego męskiego, w tym niektórzy pacjenci detencyjni. Liczba uczestników wahała się (w zależności od stanu zdrowia pacjentów – od 6 do 24). Warsztaty trwały 5 dni i odbywały się w rytmie cotygodniowym w maju i czerwcu 2022 r. Każde ze spotkań trwało ok. 2 h.
Główne cele stanowiły:
- Oddziaływanie terapeutyczne poprzez integrację, tworzenie prac, wymianę spostrzeżeń, ćwiczenie pamięci;
- Przybliżenie utworów i wątków biograficznych tegorocznych bohaterów Festiwalu Tradycji Literackich;
- Ogólny rozwój uczestników zajęć poprzez spotkanie i wspólną aktywność
w środowisku oddziału oraz świadomość umieszczenia efektów warsztatów w Internecie.
Dzień 1
Celem pierwszego dnia warsztatów była integracja uczestników i wzbudzenie w nich zaangażowania do działania, a także wspólne ćwiczenie koncentracji i pamięci oraz rozwijanie umiejętności pracy w grupie.
Pacjenci korzystali z szeregu pomocy i narzędzi, takich jak schematyczny plan kolejnych dni warsztatu, kartonowa plansza do notatek, fotografie poetów, oś czasu z zaznaczonymi okresami życia i paski papieru z faktami na ich temat. Do pracy potrzebne były także flamastry i klej.
Po przywitaniu i przedstawieniu uczestnikom pięciodniowego planu warsztatów oraz osi czasu pacjenci wspólnie odczytywali wylosowane fakty i ciekawostki na temat pisarzy i podejmowali próby odgadnięcia, którego bohatera dotyczą przyklejane na plansze paski z informacjami. W nawiązaniu do pseudonimów poetów i dla zachowania anonimowości uczestnicy wybrali sobie pseudonim i rysunek-logo oraz zanotowali go na planszy.
Dzień 2
Cel drugiego dnia warsztatów stanowiło otwarcie się uczestników na osobistą ekspresję i uruchomienie przez nich procesów wyobrażeniowych i twórczych poprzez łączenie tekstów ze stworzonym przez siebie obrazem.
Grupa korzystała z materiałów takich jak: folia malarska, kartony w różnorodnych formatach, farby akrylowe, woda, pędzle, wałki malarskie, palety i rękawiczki, a także plansza z notatkami z poprzednich zajęć i wydruki utworów poetów: Marii Konopnickiej: O wiem, my słońca nie zdejmiemy z nieba (…), Bądź silnym, Dziadek przyjdzie, Pieśń o domu, Stefek Burczymucha, Rota, Czego ty bledniesz (…) Hej, hej! Cień na niebie (...) Adama Asnyka: Giewont, Bez granic, Baśń tęczowa, Za moich młodych lat, Daremne żale, Bezmoc moja, Jednego serca, Między nami nic nie było, Nie mów, Miejmy nadzieję, Nad głębiami; Tadeusza Gajcego: Wiersz o szukaniu, Jestem tutaj, Portret, O szewcu zadumanym, Oczyszczenie, Przed odejściem, Modlitwa za rzeczy, Schodząc.
Po przywitaniu, wspólnym przypomnieniu informacji o poetach i dopisaniu na planszy pseudonimów nieobecnych poprzednio uczestników, uczestnicy odczytali na głos kilka utworów i rozmawiali o nich z prowadzącą, która następnie zaprosiła ich do malowania dowolnym narzędziem obrazu nawiązującego do wybranych utworów. Na koniec pacjenci podsumowali zajęcia, dzieląc się się wrażeniami i odczuciami, wzbudzonymi przez lekturę i pracę twórczą.
Dzień 3
Celem trzeciego dnia zajęć było utrzymanie bądź wzbudzenie w uczestnikach motywacji do działań manualno-twórczych, rozwijanie umiejętności interpretowania tekstu oraz posługiwania się językiem symbolicznym i metaforami. Istotna okazała się także satysfakcja z pracy i związany z nią wzrost poczucia własnej wartości oraz ćwiczenie dzielenia się myślami pojawiającymi się podczas procesu twórczego na forum grupy.
Uczestnicy kontynuowali prace, korzystając z przyborów wykorzystywanych na poprzednich zajęciach oraz znanej im planszy z notatkami. Po przywitaniu i dopisaniu na tablicy pseudonimów nieobecnych poprzednio osób, grupa kontynuowała tworzenie obrazów, rozmawiając o nich, na koniec zaś, podsumowując dotychczasowe zajęcia.
Dzień 4
Do celów czwartego dnia zajęć należało przede wszystkim doświadczenie pracy twórczej na formacie kontrastowym do dużych obrazów – małym prostokącie. Tworzenie prac dekoracyjno-użytkowych pozwoliło wyzwolić w uczestnikach pozytywną energię, umożliwiło im skupienie i relaks, ale także umożliwiło ćwiczenie dokonywania autorskich selektywnych wyborów twórczych (wymuszonych niewielkim formatem zakładek).
Uczestnicy korzystali z materiałów takich jak brystol i podłużne prostokąty z tektury i papieru do tworzenia zakładek do książek oraz pisaki, flamastry, ozdobne dziurkacze, pieczątki z literami, mulina, wstążki, kleje, a także wydruki utworów i plansza z notatkami z poprzednich zajęć.
Po przywitaniu i dopisaniu na tablicy pseudonimów nieobecnych poprzednio uczestników grupa integrowała się poprzez zapisywanie cytatów z wybranych utworów. Każdy z uczestników wybrał fragment pasujący do jego aktualnego nastroju. Następnie prowadząca zaprezentowała uczestnikom materiały i narzędzia pracy, a potem zaprosiła ich do stworzenia jednej lub kilku zakładek inspirowanych wierszami. Proces twórczy podsumowała rozmowa.
Dzień 5
Celem ostatniego dnia zajęć był trening nazywania własnych odczuć i dzielenia się myślami na temat przeżytego doświadczenia na forum grupy. Podsumowanie całego cyklu i rozmowa o efektach udziału w warsztatach stanowiła też okazję do spojrzenia na siebie z „perspektywy przebytej drogi”, jako na osobę sprawczą, mającą miejsce w grupie oraz realizującą indywidualne pomysły. Doceniona została zarówno aktywność poszczególnych uczestników, jak i wspólne doświadczenie grupy.
Podczas zajęć wykorzystano przybory i materiały z poprzednich warsztatów oraz wydruki z poleceniami pomocnymi w podsumowaniu zajęć oraz opisaniu prac (przykłady są zamieszczone poniżej).
Jak podczas każdego dnia warsztatowego i w tym wzięli udział nowi uczestnicy, dlatego zajęcia rozpoczęły się od dopisania ich pseudonimów na planszy. Następnie kontynuowano tworzenie zakładek, następnym zadaniem było opisywanie prac (na specjalnych kartach). Kolejnym etap stanowiła rozmowa podsumowująca cykl warsztatów połączona z prezentacją prac, a na zakończenie symboliczna wspólna fotografia przedstawiająca dłonie i prace.
Wybrane wypowiedzi uczestników
Z jakim rodzajem twórczości kojarzy ci się Maria Konopnicka? Zapisz fragment dzieła autorki.
- „Literatura dla dzieci”
- „Kochasz ty dom, rzeźwiącą woń
Skoszonych traw i płowych zbóż,
Wilgotnych olch i dzikich róż,
Co głogom kwiat wplatają w skroń?” - „Pisała bajki”
- „O większego trudno zucha
Jak był Stefek Burczymucha” - „O krasnoludkach i sierotce Marysi”
Przypomnij sobie, jaką postacią był Adam Asnyk. Zapisz, co pamiętasz na temat poety lub zacytuj wybrany przez siebie fragment jego utworu.
- „Za moich młodych lat piękniejszym bywał świat”
- „Wypiastował cały ród górali, on ich widział, gdy dziećmi radośnie, u stóp jego bawiąc się pełzali”
- „Stosował prosty, jasny język”
- „Póki w narodzie myśl swobody żyje”
- „Uczestniczył w powstaniu styczniowym”
- „Za moich młodych lat piękniejszym był świat
Jaśniejszym wiosny dzień!” - „Oprócz liryki tworzył komedie”
Jak zapamiętałeś Tadeusza Gajcego? Zapisz fragment utworu autorstwa Gajcego.
- „Ile rąk, ile spojrzeń, ile melodii trzeba we śnie”
- „Autor apokaliptycznych wizji i metafor”
- „Choćbym mówił; pokocham, zostanę, choćbym słowa jak trumnę zbijał”
- „Gajcy uczestniczył w powstaniu warszawskim”
- „Że walczył w powstaniu warszawskim”
- „Próg mnie więzi, zwiera szczęki”
Notatki na temat stworzonych zakładek do książek:
- „Cytaty pobudzające do myślenia”
- „Dwa idealnie pasujące do siebie kolory”
- „Smutek, radość, depresja”
- Wartościowe cytaty pobudzające do myślenia”
- „Natura to piękno jakiego możemy osobiście doświadczać każdego dnia, dbajmy o nią”
Notatki na temat stworzonych prac malarskich:
- „Podstawowa wiedza o tym (teraźniejszym) świecie”
- „Dobra praca”
Refleksje po zajęciach:
- „Bardzo ciekawe zajęcia, dowiedziałem się trochę o tych poetach”
- „Ciekawe informacje na temat znanych osobistości”
- „Twórcy Konopnicka, Gajec, Asnyk byli dobrymi w niebie twórcami”
Prowadząca
Jagoda Kozon – urodzona w 1994 roku we Wrocławiu, absolwentka Liceum Plastycznego w Rzeszowie ze specjalnością Techniki Graficzne (2014), Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu na kierunku Mediacji Sztuki (2017) i Podyplomowych Studiów Arteterapii w Dolnośląskiej Szkole Wyższej (2020); autorka warsztatów artystycznych, twórca wizualny. Tworzy w technikach rysunkowych, malarskich, fotograficznych, cyfrowych i mieszanych.
Więcej o Festiwalu
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Patroni medialni
Partnerzy
